Andrzej Klonder BROWARNICTWO W PRUSACH KRÓLEWSKICH ...

142
taksy obwarowując go dotkliwą karą podwojenia ceny zakwestionowanego
towaru. W 1649 r. elbląski cech browarników ustanowił przepisy regulujące
egzekwowanie cen, przede wszystkim zapobieganie wypadkom
ich zaniżania 132 . Od 1549 r. działał w Elblągu Execution Gericht zajmujący
się wyłącznie kontrolą cen, W latach 1667-1669 rozpatrywano
rocznie 11-17, w latach siedemdziesiątych od 1 do 7 spraw o zaniżanie
cen. Działalność tą sąd kontynuował z mniejszym nieco nasileniem
w latach osiemdziesiątych 133 . Tak więc wiele wskazuje na to, że nawet
w okresach wyraźnego kryzysu browarnictwa elbląskiego popyt był
zaspokojony. Wyjaśnienia należy szukać w dwóch czynnikach. Po pierwsze
jest bardzo prawdopodobne, że browarnicy zaniżali ilość uzyskiwanego
z jednego waru piwa pełnego i stołowego. Tymczasem przedstawiane
przez nich rozliczenia są jedynym źródłem do badania norm
produkcji. Po drugie istniała w Elblągu produkcja nielegalna nie obciążana
opłatami i podatkami, wreszcie wiemy o stałym napływie piwa ze
wsi oraz pobliskich miasteczek Prus Królewskich i Książęcych. Te
wszystkie źródła dostaw najpewniej niwelowały skutki ograniczenia produkcji
prowadzonej przez miejscowych browarników.
F o r m y k o n s u m p c j i p i w a
Piwo nie było wyłącznie napojem. H. Knaust tak pisał w swym dziełku
o piwie, "Bóg nie zapomniał o ludziach żyjących w miejscach, gdzie
nie rośnie wino, dając im w zamian napój z pszenicy i jęczmienia równie
wzmacniający siły jak wino" 134 . Piwo było podstawowym napojem
wszystkich warstw społecznych, podawano je także w przytułkach dla
ubogich i więzieniach. Było np. napojem więźniów przebywających na
zamku w Malborku 135 . Zdaniem niektórych badaczy o utracie znaczenia
piwa jako środka żywności zadecydowało dopiero upowszechnienie
po 1800 r. kartofli 136 , Zupy piwne oraz lżejsze gatunki piwa stanowiły
element wyżywienia nie tylko dorosłych, lecz także dzieci i młodzie-
132
133
WAP Gd. 369, 1/2980, s. 41; 397/25, i. 77.
WAP Gd. 397/25, f. 28-63v. Podobne problemy w XVI-XVII w.
mieli browarnicy w Wismarze, T e с h e n, "Das Brauwerk in Wismar...",
s. 206.
134 K n a u s t , "Fünff Bücher...", s. 2
135 "Lustracja województw malborskiego i chełmińskiego 1565", s. 82.
136 H. H u n t e m a n, "Bierproduktion...", s. 232; A. W. S с h ü r-
m a n, "Das Bier", Berlin 1936, s. 14-15.