Andrzej Klonder BROWARNICTWO W PRUSACH KRÓLEWSKICH ...

48
spełniały mielcuchy w starostwie człuchowskim, gdzie w jednej izbie
przygotowywano i suszono słody (ozdownia), w drugiej warzono piwo 9 .
Z kolei na zamku brodnickim w 1664 r. lustratorzy opisują "browar ze
statkami do robienia piwa i ozdzenia słodu "10. Najpełniejszy opis zakładu,
w którym odbywał się cały proces produkcji pochodzi z 1624 r.
i dotyczy Borzechowa w woj. pomorskim: "W sieni (mieleucha) komin
murowany, panew i statki browarowe [....] z sieni izba do moczenia słodów
(właściwa słodownia) [...] z izby ozdownia [...] W sieni, po drugiej
stronie jest komora do zlewania piwa "11. Mimo to wiele przykładów: potwierdza
też praktykę lokowania słodowni (ozdowni) i browaru w odrębnych,
choć często sąsiadujących budynkach. Według lustracji z 1565 r.
tak było na zamkach w Gniewie i Świeciu, w Kowalewie i Pokrzywnie (woj.
chełmińskie )12 czy też w należącym do starostwa gniewskiego folwarku
Wda, gdzie "W róg tego budynku jest browar do robienia piwa...
9 "Inwentarze starostwa z lat 1609, 1610", AGAD. ASK. LVI S. 7, f.
109, 139, 142.
10 "Opis krolewszczyzn w woj. chełmińskim, pomorskim i malborskim
w 1664 r.", wyd. J. Paczkowski, Toruń 1938, s. 51.
11 "Lustracja województw Prus Królewskich 1624", s. 225.
12 "Lustracja woj. pomorskiego 1565", s. 189-191, 193-194; "Opis
królewszczyzn...", s. 3-4, 22-23.
Podle
tego dalej... jest budynek w którym słody ożdżą " 13 . W osobnych budynkach
lokowano także browary i słodownie na zamkach w Sztumie i
Malborku 14 . Pewne dane wskazują że wraz z rozwojem wiejskiej (starościńskiej)
produkcji zmieniało się usytuowanie browarów (razem ze
słodownią) w obrębie zabudowań zamku. W 1565 r. opisując zamek w
Grudziądzu lustratorzy stwierdzili: "wedle wieży jest kuchnia, wedle kuchni
piekarnia a wedle piekarni jest browar... a między browarem a
piekarnią jest komin, którem idzie dym z piekarni i z browaru "15 . Podobny
ciąg kuchnia, browar, piekarnia obok siebie znamy z zamków w
Bratianie, Świeciu, Człuchowie czy też Malborku 16 . Jednak w miarę
upływu czasu mielcuchy i browary przesuwały się na podzamcze, a jednocześnie
bliżej dogodniejszych ujęć wody. Np. w 1565 r. na wysokim
13 "Opis królewszczyzn...", s. 40.
14 "Lustracja województw Prus Królewskich 1624", s. 281-282; "Źródła
do dziejów ekonomii malborskiej" (dalej ZDEM), wyd. W. Hejnosz,
S. Hoszowski, t. IV, s. 243.
15 "Lustracja woj. malborskiego i chełmińskiego 1565", wyd. S. Hoszowski,
Gdańsk 1961, s. 175.
16 Tamże, s. 180; "Lustracja woj. pomorskiego 1565", s. 193-194,
210; ZDEM, t. IV, s. 53.