Andrzej Klonder BROWARNICTWO W PRUSACH KRÓLEWSKICH ...

40
Kończąc rozważania na temat organizacji piwowarstwa w miastach
Prus Królewskich wypada jeszcze stwierdzić, że zarówno w wielkich
jak i małych miastach nie przystawała ona do tradycyjnego modelu produkcji
cechowej. W Gdańsku i Elblągu cechy browarnicze nie były
związkami rzemieślników, lecz organizacjami ludzi dysponującymi kapitałem
i urządzeniami produkcyjnymi. W małych miastach "powszechne"
prawo produkcji piwa również stało w sprzeczności z podstawowymi
zasadami cechowego monopolu produkcji. Wypada też stwierdzić, że
znana w Prusach organizacja produkcji była zbliżona do istniejącej w
wielkich miastach Hanzy i różniła się dość znacznie od znanej z Korony
77 .
H a n d e l p i w e m w m i e ś c i e
Organizacja sprzedaży piwa w siedemnastowiecznym Elblągu (stan
źródeł nie pozwala na analizę sytuacji z XVI w.) była następująca. W
samym mieście hurtowy handel piwem (sprzedaż beczek)
był zastrzeżony
dla członków cechu browarników. Istniała także sieć szynków, jednak
szynkarze mieli prawo tylko do handlu detalicznego - sprzedaży
piwa na stofy ( 1,4 l). Aktywną rolę odgrywali tu członkowie cechu tragarzy
piwa, nie tylko świadczący usługi transportowe, lecz także prowadzący
wyszynk 78 . Zgodnie z ordynacją dla szynkarzy z 1636 r. piwo
mogli szynkować tylko obywatele Elbląga po uzyskaniu zgody wety.
Szynkarze byli związani z określonymi browarnikami-dostawcami. Od
szynkowanego trunku pobierali tzw. "Schancgeld". Dość często szynkarze
otrzymywali towar na kredyt i byli zadłużeni u dostawców. W tej
sytuacji ordynacje rady miejskiej zakazywały ira zaopatrywania się u innych
browarników do czasu spłacenia długu, przewidywały też represje
za ucieczkę z miasta 79 . Najwidoczniej zadłużeni szynkarze dość często
stosowali obie metody. Sprzedażą detaliczną piwa zajmowała się
też część producentów-browarników. W jednym domu często znajdował
się browar i szynk. Ceny piwa zarówno hurtowe (beczek), jak i detaliczne
(stofów) ustalały władze miejskie. One też wspólnie ze specjalnie
77 Szerzej o problemach organizacji piwowarstwa w przygotowywanym
artykule "Społeczna organizacja produkcji piwa w miastach Prus,
Korony i Hanzy".
78
WAP Gd. 391/41, s. 96-97, 151; 397/26, s. 3.
79 Ordynacja z 1636 r. WAP Gd. Rkps. Elb. 492/647, s. 281-282;
Ordynacja z 1614 г., WAP Gd. 492/1062.