Andrzej Klonder BROWARNICTWO W PRUSACH KRÓLEWSKICH ...

139
wyłącznie tafelbier, tu jednak norma dzienna nie jest znana 118 . Także
w Malborku w 1671 r. w czasie remontu część wynagrodzenia cieśli i
murarzy stanowił 1 stof piwa dziennie. Ta sama norma obowiązywała
też w 1679 r. Dla czeladników murarskich, ciesielskich traczy i drwali
piwo stanowiło 14-21% dniówki, równocześnie stanowiło 18% wydatków
miasta na płace 119 . Również w Toruniu i w Gdańsku piwo było elementem
wynagrodzenia części czeladzi ( np. w Toruniu u piekarzy i kotlarzy,
w Gdańsku w cechu szewców i do 1646 r. u piekarzy). Również
w Krakowie czeladnicy rzeźniccy otrzymywali piwo w czasie pracy,
przy czym około 1600 r. norma dzienna wynosiła, podobnie jak w miastach
pruskich 1,5 1 120 . Piwo było też trwałym elementem wynagrodzenia
personelu folwarcznego i czeladzi wiejskiej. W folwarkach ekonomii
malborskiej w latach 1649 i 1675 czeladź otrzymywała deputat piwny w
ilości 1-1,5 beczki na osobę, dziennie dawało to około 0,5 1 piwa na
osobę 121 . Obok piwa w skład ordynarii wchodziło jeszcze żyto, jęczmień,
groch, słonina, sadło i sól Podobnie wynagradzany był personel
folwarczny w majątkach szlacheckich ( np. Andrzejowo, woj. malborskie)
czy też w innych starostwach pruskich (np. starostwo puckie)
122 . W
drugiej połowie XVI w. przed rozkręceniem całej machiny propinacyjnej
personel folwarczny w ekonomii malborskiej otrzymywał ordynarię w stodzie
123 . Przedstawione tu dane o sytuacji na wsi pozwalają jedynie na
stwierdzenie obecności piwa w podstawowym jadłospisie, jednak obliczonego
na podstawie przyznawanym na rok ordynarii dziennego spożycia
'piwa nie można moim zdaniem uznać nawet za minimalną granicę spożycia.
Źródła dotyczące miast często wręcz podkreślają, że stanowiące
część dniówki piwo było wypijane po pracy lub w ciągu dnia pracy,
można więc przyjmować, że była to norma powszechnie uznawana za
wystarczającą dla pracującego cały dzień mężczyzny. W wypadku rocznych
przydziałów piwa nie sposób już pominąć kwestii zakupów dodatkowych,
a także udziału w konsumpcji rodziny pracownika. Przyjmując
118 WAP G-d. 397/255.
119
WAP Gd. 508/746.
120 Bogucka, "Gdańsk jako ośrodek...", s. 334 przyp. 40; P.
R e i n s t e i n, "Dzieje piwowarstwa w Polsce", Warszawa 1917, s. 13.
121 ZDEM, t. IV, s. 86; W у с z a ń s к i, "studia nad konsumpcją...",
s. 94.
122 Paczkowski, "Opis krolewszczyzn...", s. 107, 126.
123 "Lustracja województw malborskiego i chełmińskiego 1565", s. 82;
"Lustracja województw malborskiego i chełmińskiego 1570", s. 45-46.