Andrzej Klonder BROWARNICTWO W PRUSACH KRÓLEWSKICH ...

155
to posiadanie kontroli nad większością karczem w Ekonomii Malborskiej.
Wieki XVI i XVII przyniosły powolny, ale stały wzrost wiejskiej produkcji
piwa. W województwie malborslcim znaczną rolę odgrywała produkcja
chłopska. Ekonomowie malborscy dopiero w drugiej połowie XVII w. podjęli
poważniejsze próby wprowadzenia własnego piwa na wieś, napotykając
zresztą silny opór malborżan. Pod tym względem ekonomia była
opóźniona o pół wieku nie tylko w stosunku do ziem Korony, ale też
innych województw pruskich. Trzeba podkreślić, że wielkie miasta pruskie
w swoich posiadłościach przynajmniej formalnie gwarantowały sobie
wyłączność sprzedaży piwa.
W technice piwowarstwa w omawianym okresie nie zaszły większe
zmiany. W miastach browary i słodownie korzystały z wodociągów. Stosowano
też miedziane panwie o dużej pojemności. Browary wiejskie z
reguły byty wyposażone jedynie w najprostszy sprzęt (kotły, małe panwie),
a technika produkcji, m.in. suszenia słodu, zwiększała niebezpieczeństwo
przypalenia słodu. W browarach wiejskich szczególnie widoczne
były skutki działań wojennych, powodujących ich dewastację.
Mieszkańcy Prus pili przede wszystkim wysokokaloryczne (1 l ponad
800 kcal) piwo pełne jęczmienne. Powszechnie był także spożywany
słabszy, bardzo zróżnicowany jakościowo tafelbier. Rynek piwny w
miastach był rynkiem konsumenta. Zjawiskiem stałym była nadmierna podaż
podstawowych gatunków piwa. Spożycie dzienne w Prusach wynosiło
co najmniej 1,5 1 piwa na osobę. Po systematycznym wzroście cen
piwa w XVI w., XVII w. przyniósł stagnację, a u swego schyłku nawet
spadek cen (liczonych w srebrze). Ruch cen w drugiej połowie XVII w.
sprzyjał przesunięciu popytu na gorsze lecz tańsze gatunki, ze szkodą
dla piwa pełnego. Wydaje się też, że dopiero w drugiej połowie
XVII w. wódka zaczęła zajmować miejsce piwa wśród codziennych napojów
mieszkańców woj. malborskiego. W tym czasie zmalały też nieco
różnice między cenami piwa i wódki.
Mimo tych zmian do XVIII w. piwo obok chleba było jednym z podstawowych
elementów wyżywienia mieszkańców Prus. Spożywano je w
różnych formach (napój, zupy), miało zastosowania lecznicze i kosmetyczne.
Było surowcem do produkcji octu. Odpady produkcyjne (wysłodziny)
wykorzystywano w hodowli. Z piwem wiązała się interesująca
sfera obyczajowości. Wokół punktów wyszynku ogniskowało się życie
towarzyskie, rozrywki i nierząd. Picie piwa stanowiło część uroczystości
rodzinnych, cechowych, zawierania transakcji handlowych.