Andrzej Klonder BROWARNICTWO W PRUSACH KRÃLEWSKICH ...

More documents

Recommendations

Info

19 no też synom członków bractwa. W cechu mogły też pozostać do czasu następnego zamążpójścia wdowy po browarnikach 8 . Wstąpienie do cechu wiązało się z koniecznością wniesienia pewnych opłat. Dla rajców i kupców stanowiły one poważniejsze bariery. W XV w. wstępujący do bractwa staromiejskiego syn kupiecki wpłacał do kasy cechowej 1 grzywnę pruską, od końca XVI w. do 16 36 r. - 2 grzywny, wreszcie od 1636 r. do końca XVII w. - 13 grzywien 10 gr 9 . Od ludzi spoza uprzywilejowanej grupy elblążan wymagano opłat znacznie wyższych. Według ordynacji z 1428 r. wpłata od mieszczan z innych miast miała wynosić 20 grzywien i takie stawki obowiązywały jeszcze w drugiej połowie XVI w. Na progu XVII stulecia opłata ta wynosiła już 100 florenów, w 1636 г., między innymi ze względu na spadek wartości pieniądza, została ustalona dla mieszkańców Malborka i sąsiadujących z Elblągiem małych miast na 40, dla pozostałych obcych na 60 Reichstalarów 10 . Istotnym, choć nie zawsze przestrzeganym wymogiem było posiadanie przez kandydata na browarnika własnego browaru. Wymóg ten podkreślała ordynacja z 1636 r. Przedstawione powyżej formalne i finansowe bariery, szczególnie ważne w cechu staromiejskim, ograniczały krąg kandydatów na browar— ników do stosunkowo nielicznej grupy członków rady, kupców, najbogatszych rzemieślników. Znamienny jest fakt, że np. w 1667 r. wśród czterech starszych cechu Starego Miasta znajdowało się dwóch rajców, a jeszcze jeden zasiadał w szesnastoosobowym kolegium seniorów ( "Eltesten Collegio"). Cech nowomiejski miał bardziej plebejski charakter, jednak również wśród jego członków znajdujemy rajców 11 Nie jest moim celem drobiazgowa analiza wewnętrznej organizacji obu bractw browarniczych. Wśród mistrzów istniała struktura typowa dla wielu cechów rzemieślniczych. W cechu staromiejskim mamy więc starszych "Elterleute", seniorów (braci starszych - "Eltesten") oraz braci młodszych. W cechu nowomiejskim występują tylko starsi i bracia 12 . W obu organizacjach, o czym szerzej dalej, nie ukształtowała się natomiast tradycyjna hierarchia cechowa (mistrz, czeladnik, uczeń). Nie sposób pominąć dwóch czynników określających w pewnym stopniu siłę gospodar- 9 8. W AP Gd. Cechy Elbląskie, 392/41, s.15, 44, 58, 107, 109. WAP G-d. Cechy Elbląskie, 397/2, f. 3. 10 WAP Gd. 397/2, f. 3; 392/41, s. 108-109; 397/201; 397/276, s. 3-4; 397/305 nlb. 11 12 WAP Gd. 397/305, nlb. WAP Gd. 397/305, nlb.
20 Dochody i wydatki w grzywnach pruskich. **Źródło: WAP Gd. Cechy Elbląskie 397/222, f. 9v.-10; 397/225, f. llv.- 12; 397/228, f. 9v.; 397/230, f. 6v.; 397/244, s. 12-13; 397/256, s. 30- 33; 397/264, s. 36-37. czą cechów, a co za tym idzie rolę w życiu miasta _ liczebność i stan finansów obu organizacji. Dane o liczebności cechów są fragmentaryczne lub tylko pośrednie. W 1631 r. w całym Elblągu legalną produkcję piwa prowadziły 134 osoby, z pewnością będące członkami bractw browarniczych obu miast elbląskich. U schyłku XVII w., l690/l691 г., bractwo staromiejskie liczyło co najmniej 48 członków 13 , cech nowomiejski miał ich natomiast kilkunastu 14 . Finanse cechu staromiejskiego charakteryzowała stale rosnąca przewaga dochodów nad wydatkami. Typowy bilans cechu w wybranych latach XVI-XVII w. prezentuje tab. 1. Daje ona obraz organizacji bogatej, stabilnej finansowo. Podstawę tej stabilności stanowiły wpłaty od nowo przyjmowanych członków, zapisy, czynsze pobierane od gruntów posiadanych przez cech, operacje kredytowe, w dalszej kolejności wpłaty członków z tytułu tzw. panwiowego ( "Pfanengeldt ")15. W odróżnieniu od bractwa staromiejskiego cech browarników Nowego Miasta często odnotowywał deficyt. Zestawienie jego dochodów i wydatków zawiera tab. 2. W Elblągu istniały więc obok siebie dwie organizacje cechowe. Silne, powiązane z radą i kupiectwem, dążące do przejęcia kontroli nad 13. WAP Gd. 397/41, s. III; 397/6G9 - rachunki młynów elbląskich 1631 (nlb). 14. WAP Gd. 397/264 nlb. 15. Panwiowe - opłata wnoszona do kasy cechu przez browarników od każdego waru, źródła patrz tabela 1.
Page 1 and 2: POLSKA AKADEMIA NAUK INSTYTUT HISTO
Page 3 and 4: SPIS TREŚCI I. LITERATURA, ŹRÓD
Page 5 and 6: 8 Podał dane o dostawach surowca,
Page 7 and 8: 10 Z klasycznych już prac omawiaj
Page 9 and 10: 12 formacji o sposobach zwiększeni
Page 11 and 12: 14 Pierwszy to sprawa społecznej o
Page 13 and 14: II. SPOŁECZNA ORGANIZACJA PIWOWARS
Page 15: L8 uregulować problemy piwowarstwa
Page 19 and 20: 22 wy związane z omijaniem tych po
Page 21 and 22: 24 Aneks 1 Głównie były to prace
Page 23 and 24: 26 opałowe oraz opłaty za przemia
Page 25 and 26: 28 piwo. Najpóźniej od 1481 r. is
Page 27 and 28: 30 ( Kusy stanowiły enklawę na te
Page 29 and 30: 32 z początków XVIII w. ordynacja
Page 31 and 32: 34 drewna była sprawą organizują
Page 33 and 34: 36 do czynienia nie tyle ze sprzecz
Page 35 and 36: 38 skie.ao czy grudziądzkiego. Na
Page 37 and 38: 40 Kończąc rozważania na temat o
Page 39 and 40: 42 prowadzonych przez szynkarki i u
Page 41 and 42: 4 4 poddanych w piwo. W dobrach pry
Page 43 and 44: III. TECHNIKA PRODUKCJI Na proces p
Page 45 and 46: 48 spełniały mielcuchy w starostw
Page 47 and 48: 50 wicie z drewna, kryte słomą i
Page 49 and 50: 52 rzeszoto. Następnie zboże spł
Page 51 and 52: 54 godniowki 44 . Tym wszystkim nie
Page 53 and 54: 56 * - lata gospodarcze liczone od
Page 55 and 56: 58 1675 r. wymagała wymiany całeg
Page 57 and 58: 60 Ważnym problemem była konserwa
Page 59 and 60: 6 2 kilku lat XVI w. oraz 1601-1603
Page 61 and 62: 64 także część produkcji rzemie
Page 63 and 64: 66 a Źródła; lata 1580-1582 - WA
Page 65 and 66: 68 Źródła: WAP Gd. 398/5; 398/7,
Page 67 and 68:
70 wisk. W 1627 r. Szwedzi zażąda
Page 69 and 70:
72 towny przeskok miał miejsce jes
Page 71 and 72:
7 4 a Średnia roczna z 2 lat. Źr
Page 73 and 74:
76 Źródła: tab. 9 oraz P o 1 t z
Page 75 and 76:
78 a Słody mieszczańskie i z okol
Page 77:
80 a 1615 r. sztuka słodu zawiera
Page 80 and 81:
83 Chłopi nadal zachowywali prawo
Page 82 and 83:
85 sto nadal przede wszystkim na do
Page 84 and 85:
87 Źródła: zob. tab. 1. a Średn
Page 86 and 87:
89 zanikał dalekosiężny handel p
Page 88 and 89:
91 kupem) równocześnie wysoka tem
Page 90 and 91:
93 tów produkcji i cen piwa w lata
Page 92 and 93:
95 z dodatkiem owsa. Z drugiej poto
Page 94 and 95:
97 Równocześnie współczesny mu
Page 96 and 97:
99 a Pozostały jęczmień przeznac
Page 98 and 99:
101 importu. Bardzo wielkie zróżn
Page 100 and 101:
103 maite, drudzy świnie bagno, sz
Page 102 and 103:
105 * W grudniu władze miejskie w
Page 104 and 105:
107 produkcji znaczna część uży
Page 106 and 107:
109 chleba żytniego lub pszeniczne
Page 108 and 109:
111 chmielenia, oraz znacznie lżej
Page 110 and 111:
113 oprócz tego słynne, ciemne i
Page 112 and 113:
115
Page 115 and 116:
118
Page 117 and 118:
120 nalnych na srebro wnosi do nakr
Page 119 and 120:
122 stabilne, wykazują, mniejsze w
Page 121 and 122:
124 wzmianki, mogą tylko wskazać
Page 123 and 124:
126 możliwości. Np. w 1557 r. bec
Page 125 and 126:
128 *Źródło: tab. 6, 8. Średnie
Page 127 and 128:
130 Źródła: WAP Od. księgi kaml
Page 129 and 130:
132 wety stawało 29 osób oskarżo
Page 131 and 132:
134 bląga). Można więc założy
Page 133 and 134:
136 w Elblągu. Szpitale zakupywał
Page 135 and 136:
138 musiał prowadzić do zwiększa
Page 137 and 138:
140 za punkt wyjścia normę wystę
Page 139 and 140:
142 taksy obwarowując go dotkliwą
Page 141 and 142:
144 na serce i regulowanie miesiąc
Page 143 and 144:
146 dostaniesz: strzec jednak trzeb
Page 145 and 146:
148 siedziby kupieckich bractw, rad
Page 147 and 148:
150 szynlcwas, szaia do naczyń. Sp
Page 149 and 150:
152 sieć. A strzeż się Boże, gd
Page 151 and 152:
ZAKOŃCZENIE Praca ta stanowi podsu
Page 153 and 154:
156 Oprócz postawienia i wyjaśnie
Page 155 and 156:
158 schaft einige kleine Stadtchen,
Page 157 and 158:
160 charakterisiert. Ähnliche Abfa
show all

Andrzej Klonder BROWARNICTWO W PRUSACH KRÃLEWSKICH ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?

Andrzej Klonder BROWARNICTWO W PRUSACH KRÃLEWSKICH ...