Andrzej Klonder BROWARNICTWO W PRUSACH KRÓLEWSKICH ...

132
wety stawało 29 osób oskarżonych o uchylanie się od podatku z tytułu
pędzenia wódki. A przecież z pewnością stanowili oni tylko część
ogółu producentów. W ostatnim trzydziestoleciu XVII w. gorzelnictwem
legalnie zajmowali się nie tylko mieszczanie elbląscy, lecz także mieszkańcy
wsi menonickich w posiadłościach miasta. W niektórych latach
produkcja prowadzona przez tych ostatnich (ściślej zużycie przez nich
słodów) była większa niż mieszczan. Bardzo trudno określić ilość wódki
pędzonej z tych sporych ilości słodu (tab. 11). Nie znamy miejscowych
receptur. Należy też pamiętać o gatunkowym zróżnicowaniu wódki.
Miasto i terytorium ogółem
Mimo to, tylko dla najogólniejszej orientacji, można określić rozmiary
elbląskiej produkcji na podstawie receptury stosowanej w drugiej
połowie XVII w. w Małopolsce. Według Haura ze 100 1 zboża
można było otrzymać 13,5 1 wódki
101 . Przyjmując ten przelicznik można
stwierdzić, że np. w 1682 r. (największa produkcja) w Elblągu wyprodukowano
legalnie około 56 000 1 wódki, zaś w 1674/75 (najmniejsza
produkcja) 37 000 l. Średnia do odnotowanych w źródłach lat wynosi
około 43 000 1 (por. tab. 11). Wydaje się, że biorąc pod uwagę
zaniżenie danych na skutek uchylania się od podatków pokaźnej liczby
gorzelników, oraz domowej produkcji można przypuszczać, że roczna
produkcja wódki u schyłku XVII w. (lata 1674-1700) zamykała się w
granicach 40 000-60 000 1 rocznie. Oznaczałoby to 2,5-4 1 na głowę
mieszkańca.
101 H a u r, "Skład albo skarbiec...", Wzór rozliczenia gorzelni.