Andrzej Klonder BROWARNICTWO W PRUSACH KRÓLEWSKICH ...

55
słód nieco zwilżano. Słód zmielony szedł natychmiast do produkcji, jednak
część była przechowywana nawet 1 rok. I choć współcześni nam
badacze twierdzą, że słód w przeciwieństwie do mąki nie może być długo
przechowywany 53 , to w siedemnastowiecznym dziele J. Haura znajdujemy
stwierdzenie "...do tego im dawniejszy słód, tym z niego lepsze
[...] piwo [....] a mieć je w przykryciu, aby z nich słodowa nie witrza—
ła esencya 54 . Inflantczyk zaś Herman radził: "słód zmielony w fasach
dobrze upakowany chować potrzeba, bo im dłużej zmełty słod (lecz o
\
dobrym opakowaniu leży) tym lepiej wydaje" 55 . I chociaż zdecydowana
większość zmielonego słodu od razu była kierowana w Elblągu i pozostałych
miastach pruskich do warzenia, to jednak czasami warzono
też "stare słody". W drugiej połowie XVII w. w browarach szpitala Sw.
Ducha w Elblągu w niektórych latach słody z zapasów stanowiły ponad
18% całego przerobionego słodu w danym roku. Kiedy indziej była to
wielkość marginalna, np. 1,3% 56 . Słód był też przedmiotem handlu hurtowego.
W latach 1562-1650 przez Sund rocznie przepływało ok. 2000 łasztów
słodu. Jego zapasami dysponowali chłopi z Żuław Wiślanych, mieszczanie
Grudziądza, Elbląga, Człuchowa 57 . Z wyjątkiem jednak wyrywkowych
danych dla szpitala elbląskiego nie sposób określić zasięgu zużycia
starych słodów, choć jak widać praktyka taka miała miejsce.
Po przewiezieniu słodów do browaru przystępowano do warzenia.
Często słody składano nie w osobnym spichrzu, lecz na górnych kondygnacjach
mielcuchów czy też domów mieszczańskich, w których mieściły
się browary 58 . Lapidarny opis procesu warzenia daje Syreniusz:
"Biorą słodu [...] małdr [...] leią na to wrzącej wody chędogiej pilnie
w tej wodzie umieszwszy, godzinę i cztery on słód mełty moczą. Po tym
przez słomę w kadzi do koryta odcedziwszy w browarny kocieł leją,
53 T. L a 1 i k, "Ze studiów nad przemysłem spożywczym w Polsce
w XVI w. Młyny królewskie w Krakowie w 1558 г.", Kw. HKM, 1976,
nr 1, s. 31; T e с h e n, "Das Brauwerk...", s. 338-339.
54
H a u r, "Skład albo skarbiec...", s. 20.
55
H e r m a n n , "Ziemianin...", p. XXVI.
56 Zob. tab. 1.
57
M. В o g u с к a, "Urząd zapasów a konsumpcja w Gdańsku w I
połowie XVII wieku", Kw. HKM, R. XVIII, 1970, nr 2, s. 256; H. H u n-
t e m a n, "Bierproduktion und Bierverbrauch in Deutschland vom 15
bis zum Beginn des 19 Jahrhunderts", Göttingen 1970, s. 105; M ą-
c z а к, "Gospodarstwo chłopskie...", s. 55-60; X. F r o e 1 i с h,
"Geschichte des Graudenzener Kreises", Danzig 1884-1885, t. II, s. 163;
AGAD ASK LVI 57, f. 145v-147; WAP Gd. 397/299, f. 10.
58
ZDEM t. TV, s. 195-197; R e n d s c h m i d t , "Das alte Eibinge...",
s. 20, 23.