Andrzej Klonder BROWARNICTWO W PRUSACH KRÃLEWSKICH ...

More documents

Recommendations

Info

89 zanikał dalekosiężny handel piwem 51 . Podobne do zachodzących w miastach Hanzy czy Śląska zjawiska, chyba wcześniej miały miejsce w Koronie niż w krajach Rzeszy i Prusach. Ma swoją literaturę rozpoczęta na wielką skalę już w XVI w. ekspansja piwa warzonego przez szlachtę najpierw na wsi, później także na rynki miast, przede wszystkim małych. Niestety rozmiary produkcji miast koronnych, rzadko są ujęte liczbowo 52 . Pewne wydaje się jednak, że ekspansja ta była silniejsza i wystąpiła znacznie wcześniej niż w woj. malborskim, a zapewne też w pozostałych województwach pruskich. Spośród nielicznych, zawartych w literaturze, warto wymienić przykład Piotrkowa, gdzie w latach sześćdziesiątych XVI w. produkowano około 2 000 warów piwa, w 1629 r. zaś już tylko 900 warów 53 . Podobnie w końcu XVI w., głównie na skutek spadku siły nabywczej chłopów, po części też konkurencji tańszej gorzałki, zmniejszyła się produkcja piwa w mazowieckim Piasecznie 54 Powyżej skoncentrowałem uwagę na przedstawieniu rozmiarów i tendencji rozwojowych piwowarstwa w Prusach. Starałem się przedstawić zarówno wahania produkcji w poszczególnych latach, jak też różnice w potencjale produkcyjnym poszczególnych ośrodków. Oprócz zmian wielkości rocznych produkcji określanych przez takie czynniki, jak urodzaj jęczmienia czy też w dłuższych przedziałach czasowych spadek liczby lub zmiana siły nabywczej ludności, w produkcji piwa dają się też zauważyć wahania sezonowe w obrębie roku. Bardzo ciekawy materiał do rozważań nad tym zagadnieniem dostarczają rachunki cechu browarników Starego Miasta Elbląga zawierające dane o rozmiarach produkcji w panwiach cechowych, w poszczególnych miesiącach, w latach 1604- 1700. Dokładnej analizie, ze względu na luki w serii rachunków poddałem rachunki z 24 lat z tego okresu, odnotowując miesiące najniższej 51 Tamże, s. 167-228. 52 Por. rozdział II. 53 H. R u t к o w s к i, "Piotrków Trybunalski w XVI i pierwszej polowie XVII wieku jako miejsce zjazdów szlacheckich w 750 lat Piotrkowa Trybunalskiego", Piotrków Trybunalski 1967, s. 61. 54 T. L a 1 i k, "Piaseczno w dawnej Polsce XV-XVIII w.", [w:] "Studia i materiały do dziejów Piaseczna i Powiatu Piaseczyńskiego", red. J. Antoniewicz, Warszawa 1973, s. 90; Sprawa przyczyn upadku miejskiego piwowarstwa w Koronie wymaga dalszych studiów. Przykład Ostrowi Mazowieckiej wskazuje, że tam gdzie z różnych przyczyn nie dochodziło do konkurencji miasta z dworem krach nastąpił dopiero po "potopie". "Ostrów Mazowiecka", red. S. Russocki, Warszawa 1973, s. 79-80.
90 Wzmianki dotyczą dochodów z wydzierżawiania poszczególnych panwi należących do cechu. W latach 1604-1627 cech posiadał 3 panwie, 1628-1633 - 4 panwie; 1646-1660 - 6 panwi; 1661-1678 - 5; 1681-1700 - 7. 2ródło: WAP Gd. 397/188-276. 55 i najwyższej produkcji poszczególnych panwi . Z tab. 13 wynika, że istniały dwa szczyty produkcji: pierwszy wiosenny (marzec, kwiecień, maj), warzono wtedy dużo piwa, zapewne ze względu na święta Wielkiejnocy i na dogodne warunki klimatyczne, zgodnie zresztą z zaleceniami ówczesnych teoretyków piwowarstwa (Kunaust); drugi późną jesienią (listopad, grudzień). Można przypuszczać, że na ten ostatni szczyt produkcji wpływała względna obfitość zboża z nowych zbiorów, a na grudzień przedłużały go zbliżające się święta Bożego Narodzenia. Najniższy poziom produkcji z reguły odnotowywano latem (czerwiec, lipiec, sierpień), mimo że właśnie wówczas należało się spodziewać zwiększonego popytu na piwo (upały, żniwa). W przededniu lub nawet w trakcie żniw ceny zboża osiągały wysoki poziom (czasami były trudności z za- 55 Z uwagi na zmienną ilość panwi ( np. lata 1628-1633 - 4, lata 1681-1700 - 7) oraz występowanie najniższego lub najwyższego poziomu produkcji w kilku 'miesiącach danego roku, ilość rozpatrywanych wzmianek o miesiącach najlepszych i najgorszych nie jest jednakowa i nie zgadza się także z ilością lat.
Page 1 and 2:
POLSKA AKADEMIA NAUK INSTYTUT HISTO
Page 3 and 4:
SPIS TREŚCI I. LITERATURA, ŹRÓD
Page 5 and 6:
8 Podał dane o dostawach surowca,
Page 7 and 8:
10 Z klasycznych już prac omawiaj
Page 9 and 10:
12 formacji o sposobach zwiększeni
Page 11 and 12:
14 Pierwszy to sprawa społecznej o
Page 13 and 14:
II. SPOŁECZNA ORGANIZACJA PIWOWARS
Page 15 and 16:
L8 uregulować problemy piwowarstwa
Page 17 and 18:
20 Dochody i wydatki w grzywnach pr
Page 19 and 20:
22 wy związane z omijaniem tych po
Page 21 and 22:
24 Aneks 1 Głównie były to prace
Page 23 and 24:
26 opałowe oraz opłaty za przemia
Page 25 and 26:
28 piwo. Najpóźniej od 1481 r. is
Page 27 and 28:
30 ( Kusy stanowiły enklawę na te
Page 29 and 30:
32 z początków XVIII w. ordynacja
Page 31 and 32:
34 drewna była sprawą organizują
Page 33 and 34:
36 do czynienia nie tyle ze sprzecz
Page 35 and 36: 38 skie.ao czy grudziądzkiego. Na
Page 37 and 38: 40 Kończąc rozważania na temat o
Page 39 and 40: 42 prowadzonych przez szynkarki i u
Page 41 and 42: 4 4 poddanych w piwo. W dobrach pry
Page 43 and 44: III. TECHNIKA PRODUKCJI Na proces p
Page 45 and 46: 48 spełniały mielcuchy w starostw
Page 47 and 48: 50 wicie z drewna, kryte słomą i
Page 49 and 50: 52 rzeszoto. Następnie zboże spł
Page 51 and 52: 54 godniowki 44 . Tym wszystkim nie
Page 53 and 54: 56 * - lata gospodarcze liczone od
Page 55 and 56: 58 1675 r. wymagała wymiany całeg
Page 57 and 58: 60 Ważnym problemem była konserwa
Page 59 and 60: 6 2 kilku lat XVI w. oraz 1601-1603
Page 61 and 62: 64 także część produkcji rzemie
Page 63 and 64: 66 a Źródła; lata 1580-1582 - WA
Page 65 and 66: 68 Źródła: WAP Gd. 398/5; 398/7,
Page 67 and 68: 70 wisk. W 1627 r. Szwedzi zażąda
Page 69 and 70: 72 towny przeskok miał miejsce jes
Page 71 and 72: 7 4 a Średnia roczna z 2 lat. Źr
Page 73 and 74: 76 Źródła: tab. 9 oraz P o 1 t z
Page 75 and 76: 78 a Słody mieszczańskie i z okol
Page 77: 80 a 1615 r. sztuka słodu zawiera
Page 80 and 81: 83 Chłopi nadal zachowywali prawo
Page 82 and 83: 85 sto nadal przede wszystkim na do
Page 84 and 85: 87 Źródła: zob. tab. 1. a Średn
Page 88 and 89: 91 kupem) równocześnie wysoka tem
Page 90 and 91: 93 tów produkcji i cen piwa w lata
Page 92 and 93: 95 z dodatkiem owsa. Z drugiej poto
Page 94 and 95: 97 Równocześnie współczesny mu
Page 96 and 97: 99 a Pozostały jęczmień przeznac
Page 98 and 99: 101 importu. Bardzo wielkie zróżn
Page 100 and 101: 103 maite, drudzy świnie bagno, sz
Page 102 and 103: 105 * W grudniu władze miejskie w
Page 104 and 105: 107 produkcji znaczna część uży
Page 106 and 107: 109 chleba żytniego lub pszeniczne
Page 108 and 109: 111 chmielenia, oraz znacznie lżej
Page 110 and 111: 113 oprócz tego słynne, ciemne i
Page 112 and 113: 115
Page 115 and 116: 118
Page 117 and 118: 120 nalnych na srebro wnosi do nakr
Page 119 and 120: 122 stabilne, wykazują, mniejsze w
Page 121 and 122: 124 wzmianki, mogą tylko wskazać
Page 123 and 124: 126 możliwości. Np. w 1557 r. bec
Page 125 and 126: 128 *Źródło: tab. 6, 8. Średnie
Page 127 and 128: 130 Źródła: WAP Od. księgi kaml
Page 129 and 130: 132 wety stawało 29 osób oskarżo
Page 131 and 132: 134 bląga). Można więc założy
Page 133 and 134: 136 w Elblągu. Szpitale zakupywał
Page 135 and 136: 138 musiał prowadzić do zwiększa
Page 137 and 138:
140 za punkt wyjścia normę wystę
Page 139 and 140:
142 taksy obwarowując go dotkliwą
Page 141 and 142:
144 na serce i regulowanie miesiąc
Page 143 and 144:
146 dostaniesz: strzec jednak trzeb
Page 145 and 146:
148 siedziby kupieckich bractw, rad
Page 147 and 148:
150 szynlcwas, szaia do naczyń. Sp
Page 149 and 150:
152 sieć. A strzeż się Boże, gd
Page 151 and 152:
ZAKOŃCZENIE Praca ta stanowi podsu
Page 153 and 154:
156 Oprócz postawienia i wyjaśnie
Page 155 and 156:
158 schaft einige kleine Stadtchen,
Page 157 and 158:
160 charakterisiert. Ähnliche Abfa
show all

Andrzej Klonder BROWARNICTWO W PRUSACH KRÃLEWSKICH ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?

Andrzej Klonder BROWARNICTWO W PRUSACH KRÃLEWSKICH ...