Andrzej Klonder BROWARNICTWO W PRUSACH KRÓLEWSKICH ...

95
z dodatkiem owsa. Z drugiej potowy XVII w. pochodzi receptura napoju,
według której na war zużywano pszenicę, żyto i owies w proporcji
6:1:1 12 . Nie sposób jednak określić liczbowo udziału tych zbóż w
produkcji piwowarskiej. Można jedynie przypuszczać, że był on marginalny.
Słód pszenny przerabiano także w browarach toruńskich. Tu jednak
istnieje możliwość określenia rozmiarów jego zużycia dzięki zestawieniom
akcyzy pobieranej osobno od słodu jęczmiennego i pszennego.
Np. w 1577 r. słód pszeniczny stanowił około 11% wykorzystanego w
produkcji słodu. Na pytanie czy stosowano domieszki pszenicy do słodu
jęczmiennego, czy też warzono piwo określonego gatunku tylko z
pszenicy, nie można dać zdecydowanej odpowiedzi. Jednak przepis z
1600 r. na produkcję piwa białego "Albae cerevisiae", w którym mówi
się wyłącznie o użyciu pszenicy wskazuje raczej na drugą ewentualność.
Można przypuszczać, że w Toruniu obok piw jęczmiennych, które
dominowały, znaczące rozmiary (ok. 10% produkcji)
osiągnęło warzenie
piwa z pszenicy 13 . Podobnie było w innych miastach woj. chełmińskiego:
Golubiu, Grudziądzu, Łasinie. W Grudziądzu w latach sześćdziesiątych
XVI w. stosunek zużywanych przez piwowarów pszenicy i jęczmienia
układał się jak 1 : 4, a więc korzystniej dla pszenicy niz w Toruniu 14
Brak źródeł uniemożliwia prześledzenie ewentualnych zmian tych proporcji
w XVII w. Wiadomo jedynie, że nadal używano obu surowców. Np. w
latach 1679-1683 dla robotników zatrudnionych przy budowie kościoła
w Radzyniu (także woj. chełmińskie) warzono tylko pszeniczny trunek
Także w województwie pomorskim w drugiej połowie XVI w. jęczmień,
choć dominował, nie był jedynym zbożem piwowarskim.
Wyjątkowa w
skali całych Prus była sytuacja Świecia, gdzie produkowano "biate" piwo
ze słodu pszenicznego z niewielką tylko domieszką jęczmienia 16 .
W browarze starościńskim w Człuchowie w 1535 r. gromadzono zarówno
zapasy słodu jęczmiennego "czarnego", jak i pszenicznego "białego",
12 B o g u c k a , "Gdańsk jako ośrodek...", s. 36-37; tejże,
"Z zagadnień techniki...", s. 49.
13 WAP Toruń, Kat. IV z. 11; Kat. II, XIII-12, f. 13-13v.
14 "Lustracja województw malborskiego i chełmińskiego 1565", s. 140,
155-156; "Lustracja województw malborskiego i chełmińskiego 1570",
s. 102.
15 "Sumaryusz zebrany z regestów percepty i wydatków na reparacyą
kościoła farskiego Radzymińskiego od roku 1679 do roku 1683
czynionych", wyd. 3. Czapiewski, "Zapiski TNT", t. 3, 1913, nr 10, s.198.
16 "Lustracja województwa pomorskiego 1565", wyd. S. Hoszowski,
Gdańsk 1961, s. 164-165.