Andrzej Klonder BROWARNICTWO W PRUSACH KRÓLEWSKICH ...

26
opałowe oraz opłaty za przemiał. Ponosił jednak koszty konserwacji
urządzeń z wyjątkiem kamieni młyńskich 32 .
W Elblągu miasto nie ograniczało się do organizowania produkcji i
przemiału słodu we własnych zakładach. W pierwszej połowie XVII w.
zapewniało też transport jęczmienia od browarników do słodowni oraz
gotowego słodu do młyna. W ostatnim wypadku browarnicy byli nawet
zobowiązani do korzystania z koni miejskich. Chętni mogli też korzystać
z miejskiego transportu panwi warzelniczych. Oczywiście za usługi
te pobierano opłaty. Otwarte pozostaje pytanie czy usługi transportowe
miasta były korzystne dla browarników. Rachunki słodowni z 1640/l641 r.
wskazują, że z transportu miejskiego przy przewozie swego słodu i jęczmienia
korzystali wyłącznie rajcy. W tym wypadku mamy chyba do
czynienia z zakamuflowaną formą czerpania korzyści przez członków
rady z zasobów miasta. Transport słodu do młynów organizowało miasto
również w drugiej połowie XVII w., np. w 1675 r. 50 gr od fury (w rachunkach
liczba fur pokrywa się z liczbą sztuk). Nie spotykamy natomiast
w ówczesnych rachunkach miasta wzmianek o transporcie do słodowni
lub przewozie panwi. Wobec likwidacji miejskich słodowni rezygnacja
władz miejskich z organizacji tej części transportu była logicznie
uzasadniona 33 .
W odróżnieniu od słodowni i młynów, istniejące w Elblągu browary
były z reguły własnością członków cechów "Meltzenbrauer". Statut cechowy
z 1636 r. w zasadzie zezwalał na warzenie jedynie we własnym
browarze. Jednak zarówno w Starym, jak i w Nowym Mieście część
browarników korzystała z urządzeń
dzierżawionych od innych braci.
Szczególnie silne było to zjawisko w Nowym Mieście. Również w wypadku
zniszczenia browaru można było czasowo korzystać z urządzeń
współbraci. W ten sposób praktyka dość często odbiegała od założonego
w statutach cechowych i rozporządzeniach rady ideału (jeden browarnik
- jeden browar). Spośród około 130 elblążan warzących piwo
w 1631 r. tylko 1/4 organizowała produkcję z maksymalną częstotliwością
(raz w miesiącu), 30% zaś ograniczało się do jednego warzenia
32 WAP Gd. 397/110 - zestawienie kosztów produkcji z 1636 г.; WAP
Gd. 492/646, s. 375; O organizacji przemiału, M. В o g u с к а,
"Gdańsk jako ośrodek produkcyjny w XIV-XVII w.", Warszawa 1962, s.
383; J, T r z o s к a, "Gdańskie młynarstwo i piekarnictwo w II połowie
XVII i w XVIII wieku", Gdańsk 1973, s. 108-111.
33 Np. w 1633 r. przewóz 1 sztuki słodu do młyna kosztował 1 grzywnę
б szkojców, przewóz sztuki jęczmienia do słodowni 15 szkojców,
wynajęcie zaś wozu do transportu panwi 6 szkojców. WAP Gd. Miasto
Elbląg. Innenkämmerampt r. 1633/34, s. 9; г. 1675/76, s. 70.