Andrzej Klonder BROWARNICTWO W PRUSACH KRÓLEWSKICH ...

4 4
poddanych w piwo. W dobrach prywatnych sprawa została rozstrzygnięta
na korzyść szlachty już w XVI w. Charakterystyczne jest, że
przywilej Zygmunta III Wazy dla miast z 1593 r. dotyczył tylko królewszczyzn
94 .
Organizacja produkcji w browarach szlacheckich czy starościńskich
była znacznie mniej skomplikowana od przedstawionej powyżej spotykanej
w miastach (szczególnie wielkich). O technice warzenia piwa szerzej
piszę poniżej, tu wypada tylko zaznaczyć, że najczęściej jedynym
fachowcem stale zatrudnianym przy warzeniu piwa szlacheckiego był
mielcarz-piwowar, nadzorujący najpewniej zarówno przygotowanie słodu,
jak i samo warzenie. Resztę prac wykonywała czeladź folwarczna 95 .
Organizacja pracy nie odbiegała od znanej z terenu Wielkopolski czy
tez innych części Korony 96 .
W Prusach występował też problem warzenia piwa przez karczmarzy
wiejskich. W XVII w. warzyła piwo niewielka grupa karczmarzy. Przykładem
może tu być wieś Trippen w starostwie kiszporskim, gdzie w
1642 r. miał karczmarz "warzenie i szynkowanie piwa wolne". W pierwszej
połowie XVII w. podobne przypadki znamy ze starostwa gniewskiego
i grudziądzkiego 97 . W drugiej połowie XVII w. między innymi w Ciechocinie
w starostwie puckim jeszcze w 1661 r. sołtys Jakub Kulesz
miał karczmę własną, "gdzie i piwo swoje daje "98. Sytuacja była chyba
zbliżona do znanej z Korony, gdzie w niektórych rejonach (np. woj.
sieradzkie) na początku XVII w. karczmarze producenci stanowili liczną
grupę, jednak w drugiej połowie kategoria ta stopniowo zanikała. Wydaje
się, że z wyjątkiem woj. malborskiego proces ten, może nieco powolniejszy,
nie ominął tez Prus Królewskich 99
Wreszcie istotnym problemem jest sprawa chłopskiej produkcji piwa.
W Koronie zezwalano mieszkańcom niektórych wsi na warzenie piwa na
uroczystości rodzinne, wesela, pogrzeby. Najczęściej miało to miejsce
94 G i e r s z e w s k i , "Struktura gospodarcza..." s. 147-148.
95 Np. starostwo malborskie, "Lustracja województw malborskiego i
chełmińskiego 1570", s. 43; starostwo człuchowskie 1609 r.,AGAD ASK
LVI 57, f. 89-90; starostwo sztumskie, "Lustracja województw Prus Królewskich
1624", s. 86-87.
96 Por. M. S z c z e p a n i a k , "Karczma, wieś, dwór", Warszawa
1976.
97 "Lustracja województw Prus Królewskich 1624", s.57,135,137,258.
98 "Opis królewszczyzn...", s. 114-115.
.
99 M. В o b r z y ń s к i, "Prawo propinacji w dawnej Polsce", [w:]
"Szkice i studia historyczne", t. I, Kraków 1922, s. 267; H. S a m-