Andrzej Klonder BROWARNICTWO W PRUSACH KRÓLEWSKICH ...

108
stawienie walorów poszczególnych piw ówczesnych i współczesnych.
Napój współczesny przy zawartości ekstraktu 4-15%, alkoholu 1,5-6%
i kaloryczności od 350-500 kalorii z litra ustępuje wielkościom ustalonym
przy XVII w. Z piw produkowanych obecnie jedynie porter ma wartość
ok. 800 kcal 63 . Bardzo wysoka kaloryczność, zwłaszcza piw
podwójnych i pełnych (w Gdańsku i woj. malborskim), budzić może jednak
wątpliwości. Umacnia je cytowana w pracy A. Wyczańskiego ekspertyza,
z której wynika, że przy założeniu najprymitywniejszej techniki
browarniczej z 1 1 stodu można otrzymać 2,2 1 piwa. Tymczasem z
moich ustaleń wynika, że przy produkcji piw pełnych w woj. malborskim
w całym XVII w. wydajność ta byta trzykrotnie niższa, nie wspominając
o jeszcze niższej przy dubeltowym piwie gdańskim. Mimo to inne źródła
zdają się potwierdzać moje ustalenia. Syreniusz pisał o gdańskim
piwie dubeltowym, że jest "jako syrop gęste... tego gdzieby dobry trunek
do garnca piwa innego... wlał, uczyni smaczny i użyteczny trunek,
osobliwie posilny" 64 . Można sądzie, że gdański "dupelbir" byt właściwie
koncentratem piwa i to wyjaśnia bardzo duży procent zawartego w
nim ekstraktu a zarazem niezwykle wysoką kaloryczność. Podobnie wysoka
była zawartość ekstraktu w piwach z terenu Rzeszy. W XV w. w
Wismarze z 1 1 słodu otrzymywano 0,6-0,8 1 piwa. Sytuacja zmieniała
się stopniowo, w XVI w. w tym samym mieście z 1 1 słodu otrzymywano
1,6, w XVII w. zaś 1,9 1 piwa pełnego 65 . Tak więc jakość produkowanego
tam trunku (podobnie było w Hamburgu, Lubece i Hanowerze)
odbiegała od norm stosowanych w woj. malborskim i Gdańsku, była
za to zbliżona do wydajności uzyskiwanej w Toruniu, browarach starościńskich
woj. pomorskiego i chełmińskiego czy też Elbląga w czasie
drugiej okupacji szwedzkiej.
Bardzo wysoki procent zawartości ekstraktu słodowego w produkowanym
w woj. malborskim i Gdańsku piwie decydował o jego znacznej
wartości kalorycznej, przewyższającej pod tym względem nie tylko piwo
produkowane obecnie, lecz także piwa innych miast Hanzy i jak można
przypuszczać (na podstawie fragmentarycznych danych) pozostałych
rejonów Prus. Tabela 3 zawiera szacunkowe obliczenie kaloryczności
podgatunków produkowanych i konsumowanych na terenie województwa.
Elbląskie czy też malborskie piwo pełne zawierało tyle kalorii, ile 0,6 kg
s. 110.
63 K a c z m a r e k , op. cit., s. 109; H l a v a c e k , op. cit.,
64 S y r e n i u s z , "Zielnik...", s. 946.
65 H u n t e m a n, "Bierproduktion...", s. 21-22, 221.