Andrzej Klonder BROWARNICTWO W PRUSACH KRÓLEWSKICH ...

25
rzystali z urządzeń dzierżawionych przez cech lub przygotowywali słód
w swoich browarach. Przyjrzyjmy się jednak bliżej organizacji pracy w
miejskich słodowniach w okresie ich rozkwitu. Obróbką zboża (jęczmienia)
zajmowali się tu fachowi mielcarze z pomocnikami. Byli oni opłacani
przez samych browarników od sztuki gotowego słodu. W latach
trzydziestych mielcarz pobierał 65 gr od 1 sztuki (sztuka = 60—75 korcy).
Oprócz tego miał prawo do 8 stofów piwa. Tak stanowiła ordynacja
mielcarska wydana przez radę w 1633 r. a ponowiona w 1638 r.
Według ordynacji z 1678 r. mielcarz miał pobierać tylko 45 gr od sztuki
29 . Zarówno mielcarze, jak i zabiegający o możliwie najszybsze przygotowanie
słodu browarnicy naruszali przepisy ordynacji. Mielcarze
często brali łapówki, sprawą normalną zaś było żądanie opłat wyższych
od określonych ordynacją, np. w 1636 r. od 1 sztuki 3 floreny i 10
stofów piwa. Hodowali też wbrew zakazom trzodę chlewną, jak można
przypuszczać, przeznaczając na pokarm dla niej nie tylko odpadki produkcyjne.
Oczywiście pole do nadużyć nie było całkiem nie ograniczone.
Mielcarze odpowiadali za powierzony im surowiec i urządzenia.
Przy pobieraniu jęczmienia i wydawaniu słodu musieli posługiwać się
ustalonymi miarami 30 .
Kolejnym ważnym etapem produkcji, przez cały interesujący nas
okres, kontrolowanym przez miasto był przemiał słodu, Elbląg miał odrębny
młyn słodowy pracujący na potrzeby obu cechów browarniczych
i szynkarzy wódki, w tym także osób spoza terytorium elbląskiego.
Słód należący do tych ostatnich stanowił jednak znikomy procent całego
przemiału. Wreszcie z młynów korzystali pozacechowi producenci
piwa, w tym także ludność wsi elbląskich. Przez cały wiek siedemnasty
wielkość rocznego przemiału wahała się od około 1000-1500 sztuk
słodu. Od przemiału 1 sztuki, jak podają rachunki młynów i kamlarii
miejskiej, na początku XVII w. browarnicy płacili na rzecz miasta 1
grzywnę. Począwszy od 1637 r. wszystkich użytkowników młyna obowiązywała
opłata 2 grzywny od sztuki 31 . W XVII w. czeladź co najmniej
część zapłaty otrzymywała od browarników. W końcu XVII w. młynarz
od miasta otrzymywał bezpłatnie mieszkanie z ogrodem, drewno
29 WAP Gd. 392/41, s. 132-133; 1 łaszt = 60 korców (szefli); 369,
l/29, s. 215-217.
30 Tamże.
31
WAP Gd. Miasto Elbląg. Innenkämmerampt, lata 1623/1624, 1627/
1628, 1630/1631, 1637/1638; 397/689, 728-731, 737, 754, 759.