Andrzej Klonder BROWARNICTWO W PRUSACH KRÓLEWSKICH ...

41
powołanymi przez cech "instygatorami" nadzorowały przestrzeganie tych
postanowień a także prawidłowość stosowanych miar 80 . Odrębnym problemem
było zaopatrywanie w piwo karczem i młynów we wsiach woj.
elbląskiego. W teorii karczmarze mieli prawo swobodnego wyboru dostawcy
spośród browarników elbląskich. Jednak całą pierwszą połowę
XVII w. wypełnia spór cechu z członkami rady miejskiej bezpośrednio
zarządzającymi terytorium miasta. Zmuszali oni karczmarzy do szynkowania
piwa warzonego w ich browarach. Sprawa wypływała stale w rokowaniach
cechu z radą w latach 1610, 1620, 1626, 1649 81. Rozstrzygnięcia
rady choć formalnie korzystne dla browarników nie zmieniły sytuacji.
Podobne problemy na mniejszą skalę występowały też w małych
miastach. Np. już w 1590 r. wilkierz Chełmna stanowił: "Wilkierujemy
także, aby karczmarze od wsiów naszych miejskich, u każdego mieszczanina
piwo brali u kogo się im upodobać będzie. A gdzie by którego
karczmarza do tego przymusił, aby u niego piwo brał ten ma być ...
karany" 82 . Podobny do znanego z Elbląga system sprzedaży piwa istniał
też w innych miastach pruskich. W Malborku granica między handlem
detalicznym a hurtowym była jednak często zatarta i z reguły producenci
prowadzili wyszynk w mieście. (Kwestię odrębną stanowi zaopatrywanie
karczem na Żuławach Malborskich. Niezależnie od uprawnionych
do tego mieszczan wyszynkiem piwa i wódki, produkowanych w
browarach ekonomii, a także przez osadników menonickich w drugiej
połowie wieku, na dużą skalę trudnili się rzemieślnicy). Płynność granicy
między handlem hurtowym i detalicznym można też obserwować w
Tczewie. W każdym jednak wypadku ceny piwa w porozumieniu z przedstawicielami
pospólstwa ustalała rada miejska 83. Analogiczną do istniejącej
w Elblągu organizację sprzedaży piwa spotykamy też w innych
wielkich miastach Prus i Rzeczypospolitej, W Gdańsku piwo szynkowali
głównie szynkarze, ale ubożsi producenci trudnili się wyszynkiem
osobiście. Tu również zdarzało się, że szynkarze handlowali piwem
otrzymanym od browarników na kredyt
84
. Podobnie było w Poznaniu,
gdzie dodatkowym problemem były proporcje sieci punktów wyszynku,
80
81
WAP Gd. 391/41, s. 96-97; 397/110, s.3.
WAP Gd. 392/41, s. 37, 69, 75-76, 82; 397/110, s. 12.
82 Z d r ó j k o w s k i , "Nieznane źródło...", s. 174.
83 WAP Gd. Miasto Malbork 508/1914, s. 19; 508/1236, f. 85; 508/
1238, f. 57; 508/1882 nlb.
84 B o g u c k a , "Gdańsk jako ośrodek...", s. 216, 251.