Andrzej Klonder BROWARNICTWO W PRUSACH KRÓLEWSKICH ...

34
drewna była sprawą organizujących produkcję mieszczan 58 . Gotowy
słód przewożono do młyna zamkowego. Nie był on własnością miasta,
jak w Gdańsku czy Elblągu, lecz znajdował się w rękach ekonoma
malborskiego. Zamkowy młyn mełł słody mieszczan malborskich oraz
chłopów z Żuław. W 1565 r. od każdej sztuki słodu (60 ćwiertni lub
korcy)
oddawali mieszczanie 2,5 ćwiertni wymiaru młyńskiego, równocześnie
płacili młynarzowi 5 szelągów od sztuki. W następnych latach
opłaty pobierane przez młynarza wzrosły stopniowo do 15 gr ( 1589 г.).
W drugiej połowie XVII w. wymiar młyński przekraczał już 3 korce od
łasztu słodu, pobierany zaś przez młynarza "Maltgielt" był dzielony na
dwie części (15 gr dla zamku, б gr dla młynarza ) 59. Zmielony słód
dowożono do browarów mieszczańskich. Miały one całe podstawowe wyposażenie,
łącznie z drogimi panwiami. Trudno przypuszczać, że wszystkich
150 czy 200 warzących piwo stać było na posiadanie i zakup
browaru. Tym bardziej, że z analizy listy warzących w 1586 r. wynika,
iż niektórzy z nich (ponad 10% ogółu) korzystali ze swych praw 2-3
razy w roku. Produkcję w maksymalnych rozmiarach prowadziła niespełna
1/3 ogółu warzących ( 14-16 warów rocznie). Wydaje się że również
tutaj, podobnie jak w wielkich miastach, miała miejsce dzierżawa
browarów, tworzenie spółek, a także warzenie piwa w kotłach "Kessel
bierbraue". Z 1670 r. pochodzi wzmianka o "browarze miejskim", z którego
mogli korzystać nie posiadający własnych urządzeń. W ten sposób
miasto udzielało im pomocy, a równocześnie obejmowało ściślejszą
kontrolą produkcję uboższych współobywateli. Trudno powiedzieć czy
browar taki istniał już w pierwszej połowie XVII w. Pełne milczenie źródeł
wskazuje odpowiedź negatywną 60 .
Jak była zorganizowana praca w browarach mieszczańskich Już w
drugiej połowie XVI w. działali w Malborku, podobnie jak w dużych miastach,
najemni piwowarowie. O tym, że w społeczności miejskiej nie zaj-
58 WAP Gd. 508/1220, f. 12; 508/1228, f. 56-56v..
59 "Lustracja województwa malborskiego 1565", wyd. S. Hoszowski,
Gdańsk 1961, s. 54; "Lustracja województwa malborskiego i chełmińskiego
1570", wyd. S. Hoszowski, Gdańsk 1962, s. 26; "Źródła do dziejów
ekonomii malborskiej", t. IV, s. 85. Przez pótorawiecze (1550-1700) ekonomowie
malborscy zachowali w swym ręku, z pewnymi przerwami, bezpośrednią
kontrolę nad młynem. Jedynie w 1600 r. Stanislaw Kostka wydzierżawił
miastu na 3 lata 3 młyny w tym również słodowy. Miasto
dzierżawiło też młyn przez pewien czas w końcu XVII w. WAP Gd. 508/
1225, f. 6-7, 15-16v, 19-20; "Źródła do dziejów ekonomii malborskiej"
(dalej ZDEM), t. IV, s. 239.
60 WAP Gd. 508/1882 nlb.; 508/1915, s. 234.