Andrzej Klonder BROWARNICTWO W PRUSACH KRÓLEWSKICH ...

47
Jak przeprowadzono te wszystkie czynności, jakimi narzędziami posługiwano
się Kolejne etapy produkcji odbywały się w mielcuchach,
ozdowniach i browarach. W mielcuchach najczęściej zalewano zboża,
tu też następował proces kiełkowania ziaren, w ozdowniach odbywało
się suszenie słodu, w browarach warzenie piwa. W miastach mielcuchy
z ozdowniami oraz browary z reguły były rozlokowane osobno. Np. w
1565 r. w Tczewie był "mielcuch... w murze miejskim przymurowany, w
którem ozdzą słody mieszczanie "4. Odrębne słodownie-mielcuchy ( Maltzhaus)
istniały zarówno w Malborku, jak i w Elblągu. Tu słodownie były
przedsiębiorstwem miejskim. W drugiej połowie XVII w. na terenach byłego
zamku krzyżackiego skoncentrowano 3 słodownie, w których produkowano,
a także suszono słód 5 . Browary natomiast mieszczące tylko
urządzenia do warzenia piwa znajdowały się na zapleczu domów mieszczańskich.
Podobne rozwiązanie spotykamy także w Malborku. Również
w Krakowie browary skupiały się na tyłach poszczególnych działek budowlanych,
a urządzenia warzelnicze mieściły się w budynku mieszkalnym.
Tam gdzie pozwalały na to warunki terenowe browary lokowano
bezpośrednio nad rzeką, stawem lub jeziorem 6 . Na wsi w przeciwieńsiwie
do miast słodownie (mielcuchy), ozdownie i browary często stanowiły
jeden kompleks lub też mieściły się pod jednym dachem. Np. w
162* r. na zamku w Rogoźnie (woj. chełmińskie) lustratorzy stwierdzili
"podle sadu jest dom, gdzie browar, słodownia i ożdżarnia pospołu. Studnia
przed browarem "7. Czasami taki wielofunkcyjny obiekt źródła określają
jako browar, czasem jako mielcuch. Np. w tymże 1624 r. przy
zamku w Gniewie znajdował się "mielcuch... dla robienia piw białych
i do robienia izdebka i ozdownia do suszenia słodów " 8. Podobną rolę
4 "Lustracja województwa pomorskiego 1565", wyd. S. Hoszowski,
Gdańsk 1961, s. 124-125.
5 WAP Gd. (Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Gdańsku) Miasto
Malbork 508/1239, f. 51, wilkierz z drugiej połowy XVI w.; R. M a s-
s a l s k i , "Zamek elbląski w świetle badań architektonicznych", "Rocznik
Elbląski", t. VIII, 1979, s. 65; WAP Gd. 269, 1/2980.
6 C. Ł u с z a k, "Przemysł spożywczy miasta Poznania w XVIII w.",
Poznań 1953, s. 139; "Ordynacja miasteczka Lubcza nad Niemnem z
1647 г.", wyd. S. Aleksandrowicz, "Rocznik Białostocki", t. 3, 1962, s.
439-448; M. R e n d s c h m i d t , "Das alte Eibinge Bürgerhaus",
Elbing 1933, s. 20, 23; A. W y r o b. i s z, "Ze studiów nad budownictwem
krakowskim w końcu XVI i w pierwszej połowie XVII w.", "Przegląd
Historyczny", t. 49, 1950, s. 655; WAP Gd. 508/1882.
7 "Lustracja województw Prus Królewskich 1624", wyd. S. Hoszowski,
Gdańsk 1967, s. 5.
8 Tamże, s. 128-130.