Andrzej Klonder BROWARNICTWO W PRUSACH KRÓLEWSKICH ...

45
we wsiach olenderskich, gdzie gromada wykupywała prawo propinacji.
Wreszcie były rejony, w których chłopi warzyli piwo samodzielnie, korzystając
jednak z urządzeń pańskich za określoną opłatą od waru 100 .
Tymczasem w ekonomii malborskiej znane z
Korony proporcje były
odwrócone. W wydanym w 1695 r. wyroku sąd referendarski potwierdził
wolność warzenia piwa przez cały rok dla mieszkańców wsi olenderskich
Żuław Malborskich. Jedynie na wesela, chrzciny i stypy mieli
olendrzy zaopatrywać się w piwo pańskie. Mieszkańcy innych wsi w
woj. malborskim cieszyli się również dość szerokimi prawami. Gburzy
z ekonomii mogli legalnie warzyć piwo na własne potrzeby i wyżywienie
czeladzi w okresie siewów i żniw. Podobne prawa mieli też chłopi
z Żuław Gdańskich 101 . Mieszkańcy starostwa tolkmickiego jeszcze w
drugiej połowie XVII w. mogli warzyć rocznie 3 beczki piwa 102. Wreszcie
warto podkreślić, że niektórzy gburowie w ekonomii malborskiej posiadali
indywidualne przywileje warzenia piwa. O tym, że z praw tych
korzystali świadczą nie tylko protesty mieszczan przeciwko tej produkcji
i zakazy jej nielegalnego rozszerzania na cały rok, lecz także istnienie
różnych mielcuchów, browarów czy też zapasów słodu, często
stanowiących przedmiot różnych transakcji handlowych 103 .
Powyżej przedstawiłem zarys aktywności produkcyjnej wiejskich producentów
piwa w woj. maiborskim. Z tego szkicowego obrazu wynika
nie tylko znacznie większa rola miasta na rynku wiejskim (szczególnie
Malbork), lecz także większy zapewne niż w innych rejonach Prus i
Korony udział chłopów w produkcji piwa, co stanowiło jeden z elementów
specyficznych wyróżniających cały rejon delty Wisły.
s o n o w i c z , "Rzemiosło wiejskie w Polsce XIV-XVI w.". Warszawa
1954, s. 154-155; S z c z e p a n i a k , op. cit., s. 38-39.
100 J. R a i а с z, "Przymus propinacyjny w dobrach królewskich
koronnych w epoce nowożytnej", "Themis Polska", t. VII, 1937, s. 74;
S z c z e p a n i a k , op. cit., s. 22-24.
101 WAP Od. 508/1224, f. 187, 191v; B o g u c k a , "Gdańsk, jako
ośrodek...", s. 234; M ą с z a k, "Gospodarstwo chłopskie...", s. 183.
183.
102 "Opis królewszczyzn...", s. 426-427, 429.
103 M ą с z a k, "Gospodarstwo chłopskie...", s. 23-24, 53-54, 140,