Andrzej Klonder BROWARNICTWO W PRUSACH KRÃLEWSKICH ...

More documents

Recommendations

Info

63 przynajmniej do 1636 r. część z nich najpewniej także korzystała z młyna miejskiego. Z chwilą gdy konkurencja rzemieślnicza była coraz ostrzej zwalczana przez cech (po 1636 r,), dla kontynuujących produkcję jedynym wyjściem był przemiał poza miastem. We wsiach Niziny Elbląskiej, jak również poza granicami posiadłości miasta, działały młyny, których klientela była dość zróżnicowana. Korzystali z nich poddani miasta mający prawo do warzenia piwa w czasie żniw oraz w razie braków w zaopatrzeniu. Wielkość waru nie mogła jednak wówczas przekraczać 10 korcy słodu. Natomiast chłopi Wysocczyzny Elbląskiej męłli słody w młynie miejskim. Obok bardzo ograniczonej co do rozmiarów legalnej produkcji chlopslciej, przez całą pierwszą połowę XVII w. kwitła też produkcja nielegalna prowadzona przez chłopów i karczmarzy 5 . Niestety nie jest możliwe określenie jej rozmiarów. W latach pięćdziesiątych XVII w. coraz więcej piwa warzono w stanowiących własność poszczególnych patrycjuszy folwarkach. Choć produkcja była zapewne większa od nielegalnej chłopskiej, nie sposób jednak określić jej rozmiar/. Panowie rajcy i inni posiadacze folwarków męłli słody w młynach na Nizinie lub w pobliskich położonych poza terytorium Elbląga miejscowościach, np, w Kadynach. Działo się to, jak podkreślali cechowi browarnicy w 1652 г., z uszczerbkiem wpływów z królewskiej akcyzy, dochodów miast z przemiału i zysków samych browarników 6 . W ten sposób umyka z pola widzenia istotna część przemiału słodów mieszczańskich. Wydaje się jednak, że w wypadku Elbląga wszelka nielegalna produkcja, w tym również prowadzona przez patrycjat, nie osiągnęła takich rozmiarów, jak w Toruniu lub w Gdańsku 7 . Wskazuje na to między innymi fakt, że wśród podawanych przez samych browarników przyczyn gwałtownego spadku produkcji w latach sześćdziesiątych XVII w. nie znajdujemy konkurencji producentów pozacechowych 8 . Przejęcie przez cech w dzierżawę miejskich słodowni, wzrost ilości panwi warzelniczych szczególnie w ostatnim dwudziestoleciu XVII w. pozwalają przypuszczać, że w odróżnieniu od wspomnianych powyżej wielkich miast (w pierwszym rzędzie Torunia) gros produkowanego w Elblągu piwa również w drugiej połowie XVII w. pochodziło z zakładów członków cechu browarników. Tak więc dane o wielkości przemiału słodów w Elblągu, które będę analizował ( ryc. 1—3, tab. l), w pierwszej połowie XVII w. obejmują 6 5 Por. rozdział II. WAP Gd. 397/26, s. 4, 55. 7 Por. rozdział II. 8 WAP Gd. 392/41, s. 145.
64 także część produkcji rzemieślniczej i być może legalnej chłopskiej produkcji z Wysoczyzny. Ponieważ nie informują o całej nielegalnej produkcji mieszczańskiej i chłopskiej, można założyć, że określone na ich podstawie rozmiary przemiału słodów na całym terytorium Elbląga należy traktować jako minimalne. W drugiej polowie XVI w. wielkość przemiału można określić na 1200-2000 łasztów rocznie. W pierwszej połowie XVII w. przemiał słodów, przy niezmienionej oficjalnej normie wielkości sztuki i zużycia słodu na war, wykazuje do końca lat trzydziestych łagodną tendencję spadkową, oscylując w granicach 1000-1500 łasztów (lata dwudzieste, 1400-2000 łasztów). Lata czterdzieste przynoszą ponowny wzrost przemiału w granicach 1200-1700 łasztów rocznie. Kolejne dziesięciolecia charakteryzuje gwałtowny spadek produkcji, przy czym krytyczne są lata sześćdziesiąte. Ostatnie 30-lecie XVII w. było okresem pewnego ożywienia, jednak do 1700 r. roczny przemiał nie przekroczył już 1000 łasztów (ryc. 1, tab. l). Ryc. 1. Przemiał słodu w Elblągu i Gdańsku (l580) 1616-1700 w łasztach (średnie wieloletnie). 2ródła tab. 1, 3. Zanim spróbuję wyjaśnić przyczyny takiej właśnie ewolucji, warto jeszcze upewnić się czy widoczna w całym XVII stuleciu tendencja spadkowa z gwałtownym załamaniem w latach sześćdziesiątych znajduje potwierdzenie w innych typach źródeł nie związanych bezpośrednio ze skarbowością miasta. Tendencją spadkową w stosunku do legalnej
Page 1 and 2:
POLSKA AKADEMIA NAUK INSTYTUT HISTO
Page 3 and 4:
SPIS TREŚCI I. LITERATURA, ŹRÓD
Page 5 and 6:
8 Podał dane o dostawach surowca,
Page 7 and 8:
10 Z klasycznych już prac omawiaj
Page 9 and 10: 12 formacji o sposobach zwiększeni
Page 11 and 12: 14 Pierwszy to sprawa społecznej o
Page 13 and 14: II. SPOŁECZNA ORGANIZACJA PIWOWARS
Page 15 and 16: L8 uregulować problemy piwowarstwa
Page 17 and 18: 20 Dochody i wydatki w grzywnach pr
Page 19 and 20: 22 wy związane z omijaniem tych po
Page 21 and 22: 24 Aneks 1 Głównie były to prace
Page 23 and 24: 26 opałowe oraz opłaty za przemia
Page 25 and 26: 28 piwo. Najpóźniej od 1481 r. is
Page 27 and 28: 30 ( Kusy stanowiły enklawę na te
Page 29 and 30: 32 z początków XVIII w. ordynacja
Page 31 and 32: 34 drewna była sprawą organizują
Page 33 and 34: 36 do czynienia nie tyle ze sprzecz
Page 35 and 36: 38 skie.ao czy grudziądzkiego. Na
Page 37 and 38: 40 Kończąc rozważania na temat o
Page 39 and 40: 42 prowadzonych przez szynkarki i u
Page 41 and 42: 4 4 poddanych w piwo. W dobrach pry
Page 43 and 44: III. TECHNIKA PRODUKCJI Na proces p
Page 45 and 46: 48 spełniały mielcuchy w starostw
Page 47 and 48: 50 wicie z drewna, kryte słomą i
Page 49 and 50: 52 rzeszoto. Następnie zboże spł
Page 51 and 52: 54 godniowki 44 . Tym wszystkim nie
Page 53 and 54: 56 * - lata gospodarcze liczone od
Page 55 and 56: 58 1675 r. wymagała wymiany całeg
Page 57 and 58: 60 Ważnym problemem była konserwa
Page 59: 6 2 kilku lat XVI w. oraz 1601-1603
Page 63 and 64: 66 a Źródła; lata 1580-1582 - WA
Page 65 and 66: 68 Źródła: WAP Gd. 398/5; 398/7,
Page 67 and 68: 70 wisk. W 1627 r. Szwedzi zażąda
Page 69 and 70: 72 towny przeskok miał miejsce jes
Page 71 and 72: 7 4 a Średnia roczna z 2 lat. Źr
Page 73 and 74: 76 Źródła: tab. 9 oraz P o 1 t z
Page 75 and 76: 78 a Słody mieszczańskie i z okol
Page 77: 80 a 1615 r. sztuka słodu zawiera
Page 80 and 81: 83 Chłopi nadal zachowywali prawo
Page 82 and 83: 85 sto nadal przede wszystkim na do
Page 84 and 85: 87 Źródła: zob. tab. 1. a Średn
Page 86 and 87: 89 zanikał dalekosiężny handel p
Page 88 and 89: 91 kupem) równocześnie wysoka tem
Page 90 and 91: 93 tów produkcji i cen piwa w lata
Page 92 and 93: 95 z dodatkiem owsa. Z drugiej poto
Page 94 and 95: 97 Równocześnie współczesny mu
Page 96 and 97: 99 a Pozostały jęczmień przeznac
Page 98 and 99: 101 importu. Bardzo wielkie zróżn
Page 100 and 101: 103 maite, drudzy świnie bagno, sz
Page 102 and 103: 105 * W grudniu władze miejskie w
Page 104 and 105: 107 produkcji znaczna część uży
Page 106 and 107: 109 chleba żytniego lub pszeniczne
Page 108 and 109: 111 chmielenia, oraz znacznie lżej
Page 110 and 111:
113 oprócz tego słynne, ciemne i
Page 112 and 113:
115
Page 115 and 116:
118
Page 117 and 118:
120 nalnych na srebro wnosi do nakr
Page 119 and 120:
122 stabilne, wykazują, mniejsze w
Page 121 and 122:
124 wzmianki, mogą tylko wskazać
Page 123 and 124:
126 możliwości. Np. w 1557 r. bec
Page 125 and 126:
128 *Źródło: tab. 6, 8. Średnie
Page 127 and 128:
130 Źródła: WAP Od. księgi kaml
Page 129 and 130:
132 wety stawało 29 osób oskarżo
Page 131 and 132:
134 bląga). Można więc założy
Page 133 and 134:
136 w Elblągu. Szpitale zakupywał
Page 135 and 136:
138 musiał prowadzić do zwiększa
Page 137 and 138:
140 za punkt wyjścia normę wystę
Page 139 and 140:
142 taksy obwarowując go dotkliwą
Page 141 and 142:
144 na serce i regulowanie miesiąc
Page 143 and 144:
146 dostaniesz: strzec jednak trzeb
Page 145 and 146:
148 siedziby kupieckich bractw, rad
Page 147 and 148:
150 szynlcwas, szaia do naczyń. Sp
Page 149 and 150:
152 sieć. A strzeż się Boże, gd
Page 151 and 152:
ZAKOŃCZENIE Praca ta stanowi podsu
Page 153 and 154:
156 Oprócz postawienia i wyjaśnie
Page 155 and 156:
158 schaft einige kleine Stadtchen,
Page 157 and 158:
160 charakterisiert. Ähnliche Abfa
show all

Andrzej Klonder BROWARNICTWO W PRUSACH KRÃLEWSKICH ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?

Andrzej Klonder BROWARNICTWO W PRUSACH KRÃLEWSKICH ...