Andrzej Klonder BROWARNICTWO W PRUSACH KRÓLEWSKICH ...

12
formacji o sposobach zwiększenia trwałości trunku i przechowywania
go. Wreszcie obszernie omawia możliwości zastosowania piwa do sporządzania
innych potraw i leków. Pisana przez niefachowca książeczka
Knausta jest czymś w rodzaju małej encyklopedii piwa. Jest więc cennym
źródłem do badania tej wiedzy o zaletach i wadach piwa, jaką posiadali
przeciętni mieszczanie z terenów północnoniemieckich, a także
z leżących poza ich granicami innych miast hanzeatyckich, np. Gdańska.
Polskim odpowiednikiem tego dziełka, bogatym w materiał dotyczący
zarówno produkcji, jak i konsumpcji piwa, jest wydane w 1614 r. w
Krakowie dzieło Syreniusza. Interesujące są też, pochodzące spoza
Prus książki o gospodarstwie wiejskim. Spośród ciekawszych autorów
obok powszechnie znanego A. Gostomskiego można wymienić J. Hermana
(Inflantczyk) i J. Haura 9 . Na podstawie źródeł rękopiśmiennych z
woj. malborskiego można było przypuszczać, że technika produkcji w
browarze ziemianina spod Sztumu nie odbiegała zbytnio od metod stosowanych
przez braci spod Krakowa, Rawy czy z Inflant, bardziej zaś
różniła się od skomplikowanej produkcji elblążan. Jako materiał pomocniczy
do badań spożycia piwa mogą posłużyć też bardzo nielicznie zachowane
polskie i niemieckie książki kucharskie 10 .
Główną podstawę pracy stanowią źródła rękopiśmienne przechowywane
w WAP w Gdańsku i w AGAD w Warszawie. W AGAD materiały dotyczące
Prus Królewskich znajdują się w dziale Archiwum Skarbu Koronnego.
Dostarczają informacji o rozmiarach produkcji i organizacji
sprzedaży oraz o stanie karczem i browarów w królewszczyznach, Z
ciekawszych pozycji można wymienić "Instruktarz pobierania akcyzy w
Prusach" z 1660 r. oraz rejestr poborowy woj. malborskiego z 158'1 r.
Znacznie bogatsze są zbiory gdańskie. Bardzo interesujące zestawienia
wpływów podatkowych z całych Prus zawierają recesy Stanów
Prus Królewskich (300,29), mogą być one pomocne przede wszystkim
w ustaleniu rozmiarów i tendencji rozwojowych produkcji piwowarskiej.
Hardziej zróżnicowane są materiały dotyczące województwa malborskiego.
Zachowały się siedemnastowieczne księgi grodzkie i ziemskie
( sygn. 3/l-3; 2/5). Zawierają one liczne inwentarze prywatnych majątków
szlachty. W opisie nieruchomości oczywiście nie pomija się kar—
9 .
H e r m a n , "Ziemianin albo gospodarz inflancki...", Słuck 1673;
J. Haur, "Skład albo skarbiec znakomitych sekretów oekonomiey ziemiańskiey",
Kraków 1690.
10. S. С z e r n i e с к i, "Compendium ferculorum albo zebranie
potraw", Kraków 1682; P. R u m p o 1 t, "Eine neue Kochbuch",
Pranckfort a.M. 1581.