Andrzej Klonder BROWARNICTWO W PRUSACH KRÓLEWSKICH ...

138
musiał prowadzić do zwiększania przez te grupy konsumpcji tafelbier
i cienkuszy, względnie do rozszerzenia konsumpcji innych alkoholi.
Wiele wskazuje na to, że przynajmniej na terytorium woj. malborskiego
pełne upowszechnienie spożycia wódki, zarówno w miastach jak i na
wsi, przyniosła dopiero druga połowa XVII w. Nastąpiło też nieznaczne
zmniejszenie różnicy w cenach obu napojów. Natomiast wino przy stale
utrzymującej sią lub nawet nieco wzrastającej różnicy poziomu cen było
za wyjątkiem win miejscowych (owocowych) artykułem, którego krąg
konsumentów z pewnością nie wzrastał, a w drugiej połowie XVII w.
uległ pewnemu zawężeniu (przykłady z Elbląga, Malborka, Lubawy).
Trudno określić rolę jaką w konsumpcji mieszczańskiej odgrywał miód.
Jedna ze wzmianek z Torunia z końca XVI w. pozwala przypuszczać, że
skala konsumpcji miodu w miastach odpowiadała konsumpcji win.
P i w o j a k o s k ł a d n i k d z i e n n e g o
w y ż y w i e n i a
Przedstawiony powyżej ruch cen piwa i płac (niestety tylko najuboższych
grup ludności) wskazywałby po pierwsze na stopniowe ograniczanie
konsumpcji piw pełnych kosztem gorszych gatunków, po drugie
na coraz większą konkurencyjność wódki. To ostatnie stwierdzenie odnosi
się zarówno do miast, jak i wsi malborskiej. Na problem wypada
też spojrzeć z innej strony, próbując określić nie tylko globalne zmiany
produkcji i konsumpcji piwa, lecz także rozmiary spożycia na głową
ludności. Nie chodzi tu jednak o czysto gospodarczy wskaźnik wynikający
ze stosunku produkcji globalnej do liczby mieszkańców danego
miasta. Dla wsi taka operacja jest prawie niemożliwa. Chodzi o próbą
ustalenia dziennej konsumpcji określonego gatunku piwa w pewnych
ściśle określonych środowiskach. 'Do takich w miarą jednorodnych grup
należało środowisko pracownilców najemnych. Dniówkarze przebywali w
pracy praktycznie cały dzień czasami z przerwą, czasami nawet bez
oficjalnej przerwy na posiłek. Tymczasem bardzo często stałym składnikiem
ich wynagrodzenia było piwo. Wydaje sią, że występującą tam
wielkość piwa można uważać za minimalną normę dziennego spożycia.
Piwo było np. stałym elementem płacy cieśli, murarzy i robotników zatrudnionych
przy wykopach w czasie budowy elbląskiej słodowni w 1677 r. Robotnicy
otrzymywali zarówno tafelbier, jak i piwo pełne. Murarze w ciągu
dnia pracy otrzymywali 1 stof ( 1,4 l) piwa pełnego, podobnie wynagradzani
byli cieśle. Z kolei tracze i robotnicy niewykwalifikowani otrzymywali