Andrzej Klonder BROWARNICTWO W PRUSACH KRÓLEWSKICH ...

39
chełmińskim w 1641 r. w Lubawie działały dwa mielcuchy i dwa browary
miejskie. W 1647 r. w Kowalewie wszyscy mieszczanie warzyli piwo
kolejno w jednym miejskim browarze. Nasuwa się też porównanie z wielkimi
słodowniami elbląskimi 73 . Wyjątkowo mieszczanie korzystali ze słodowni
i browarów starościńskich. Tak było np. w 1565 r. w Gniewie i
Tczewie 74 . Powstawanie w licznych małych ośrodkach stanowiących
własność miasta słodowni i browarów świadczy z jednej strony o niemożności
ponoszenia przez wielu mieszczan kosztów budowy i zakupu
urządzeń browarniczych, z drugiej zaś o przejmowaniu przez gminę
miejską kontroli nad całością ( Kowalewo, Nowy Staw)
lub nad pokaźną
częścią produkcji piwa. Natomiast przemiał słodu na potrzeby wszystkich
miast odbywał się wyłącznie w młynach królewskich (starościńskich).
Wynikało to z ogólnie obowiązującego przymusu mlewnego. Przykładem
mogą być miasta woj. malborskiego: Nowy Staw, Dzierzgoń,
Sztum, Tolkmicko i sam Malbork 75 .
Pozostaje jeszcze odpowiedź na pytanie, kto pracował w prywatnych
czy też miejskich mielcuchach i browarach Piwowara specjalistę zatrudniała
rada Nowego Stawu. Mielcarze i piwowarowie pracowali też w miastach
woj. pomorskiego, lecz stanowili tam grupę bardzo nieliczną. Ich
liczba wzrosła znacznie dopiero w drugiej połowie XVII w. Ze stosunkowo
prostą produkcją piwa wielu mieszczan z mniejszych ośrodków radziło
sobie zapewne bez pomocy fachowców, korzystając jedynie z własnego
doświadczenia i pracy niewykwalifikowanych robotników. Malbork
i Grudziądz ze swoją liczniejszą grupą piwowarów były raczej wyjątkami.
O ich roli w Malborku decydowały niespotykane w skali całych Prus
rozmiary produkcji
. Natomiast podobnie jak w Malborku, także w innych
mniejszych miastach nie odgrywało poważniejszej roli zagadnienie
. nielegalnej produkcji piwa. Podstawowym problemem dla mieszczan była
bowiem produkcja wiejska (szlachecka i starościńska), których organizacja
i ekspansja stanowi odrębny problem.
73 "Ordynacja miasta Lubawy z 1641 г.", wyd. Z. Zdrójkowski, "Zapiski
Historyczne", t. 15, z. 3-4, s. 150.
74 G i e r s z e w s k i , "Struktura gospodarcza...", s. 51.
75 "Lustracja województwa malborskiego i chełmińskiego 1565", s. 93;
"Lustracja województw malborskiego i chełmińskiego 1570", s. 3; "Opis
królewszczyzn...", s. 413, 424.
76 G i e r s z e w s k i , "Struktura gospodarcza...", s. 53, 57; WAP
Gd. 518/2, s. 248.