Andrzej Klonder BROWARNICTWO W PRUSACH KRÓLEWSKICH ...

129
Przedstawione powyżej rozważania nad zmianami i wzajemnym układem
cen piwa mają znaczenie tylko pod warunkiem zestawienia ich z
dochodami przynajmniej niektórych grup ludności. Jak w warunkach generalnie
rzecz ujmując powolnego ( z wyjątkiem okresów ogólnej drożyzny)
wzrostu cen piwa w XVI w. i pierwszej połowie XVII w. (do lat
sześćdziesiątych) oraz stagnacji a nawet spadku tych cen u schyłku
wieku XVII kształtowała się siła nabywcza ludności. Przy braku kompleksowego
opracowania cen i płac w Prusach (wyjątek stanowi Gdańsk)
odpowiedź siłą rzeczy musi być fragmentaryczna. Stan źródeł pozwala
jedynie na analizę płac dniówkowych np. elbląskich czeladników ciesielskich
i murarskich. W Elblągu, podobnie jak w innych wielkich miastach
Prus, robotnicy dniówkowi stanowili liczną grupę, płace zaś jakie
otrzymywali były podstawą ich dochodów. Dochody tej grupy można
określić dość precyzyjnie, podczas gdy w wypadku innych kategorii
społecznych (rzemieślnicy samodzielni, czeladź płatna tygodniowo z wyżywieniem,
kupiectwo) jest to problem wymagający odrębnych studiów
nad strukturą społeczną i majątkową miasta. W XVII w. obserwujemy
właściwie całkowitą stagnację płac realnych (w srebrze) cieśli oraz
nie nadążający za wzrostem cen piwa wzrost płac murarzy (tab. 7, 10).
Nawet w okresie drożyzny artykułów żywnościowych w latach 1656-
1660, kiedy ceny piwa pełnego wzrosły w stosunku do lat 1621-1625
o 36%, a stołowego o 33%, płace cieśli wzrosły o 7%, murarzy zaś o
22% w stosunku do pierwszego ćwierćwiecza XVII w. W ostatnim trzydziestoleciu
płace obu grup poważnie spadły; w wypadku cieśli poniżej
poziomu z lat 1604—1625. W efekcie stale malały możliwości nabywcze
czeladzi. Za jedną dniówkę czeladnik murarski mógł w latach trzydziestych
zakupić 5,6 1 piwa pełnego, u schyłku wieku prawie o litr mniej
(4,7), czeladnik ciesielski stale gorzej uposażony mógł nabyć odpowiednio
5,3 i 4,2 1. Trzeba zaznaczyć, że największy spadek siły nabywczej
tych grup miał miejsce w latach czterdziestych i na początku
pięćdziesiątych, druga zaś połowa XVII w. przyniosła już tylko bardzo
powolny i nieznaczny dalszy jej spadek. Porównanie dynamiki cen piwa
pełnego i stołowego oraz płac dwóch wyżej wymienionych grup robotników
dniówkowych skłania do przypuszczenia, że wyraźny spadek cen
piwa pełnego w ostatnim trzydziestoleciu XVII w. można wiązać właśnie
ze słabnącą siłą nabywczą uboższych grup ludności. Być może odwrotnością
tego zjawiska był u schyłku XVII w. pewien wzrost cen tafelbier
wywołany najpewniej rosnącym popytem na ten znacznie tańszy gatunek
napoju (por. tab. 7). Pozostaje jeszcze pytanie, w jakim stopniu ustale-