Andrzej Klonder BROWARNICTWO W PRUSACH KRÓLEWSKICH ...

106
browarach starościńskich w Rogoźnie (woj. chełmińskie - 1624 r.) i w
Bzowie (woj. pomorskie - 1615 г.). Być może normy te w drugiej połowie
XVI w. były wyższe. Wskazuje na to przykład Rogoźna, gdzie w
latach 1565-1570 na produkcję 1 beczki piwa ciemnego zużywano 2,5
korca stodu 61 . Mielibyśmy więc do czynienia, ze stopniowym spadkiem
ja.kości produkcji starościńskiej. Drugim obok piwa pełnego powszechnie
produkowanym i spożywanym w Elblągu, Malborku, a także w innych
miastach, trunkiem byto piwo stołowe "tafelbier". Rozliczenia kosztów
produkcji, które przynoszą większość danych o piwie pełnym, z
reguły podają tylko ilość beczek tafelbieru, jaką otrzymywano z drugiego
warzenia., niejako przy okazji warzenia piwa petnego, z tej samej
sztuki słodu. O zużyciu słodu specjalnie przeznaczonego na tafelbier
informują tylko rachunki elbląskiego szpitala Sw. Ducha z lat 1700,
1701. Wówczas na wyprodukowanie 1 beczki tego napoju zużywano 0,6
korca słodu, a więc zaledwie l/5 normy obowiązującej przy produkcji
piwa pełnego. Z tych przypadkowych danych, jak też z rele.cji cen piwa
pełnego i stołowego można przypuszczać, że podobna różnica istniała
w Elblągu przynajmniej przez cały XVII w., zapewne podobnie
było w innych miastach. Różnice w ilości stodu zużywanego do produkcji
piwa w znacznym stopniu przesądzały o wartości odżywczej poszczególnych
gatunków. Wartość kaloryczną 1 1 piwa, w zależności od
ilości przerobionego słodu przedstawia tab. 3.
Przy obliczaniu kaloryczności przyjąłem następujące zasady. O kaloryczności
piwa decyduje zawartość ekstraktu słodowego i alkoholu:
1 g ekstraktu zawiera 3,8 kcal, 1 g alkoholu - 7,08 kcal. Niestety nie
miałem możliwości ustalenia procentu alkoholu w poszczególnych gatunkach
piwa. Ponieważ piwa produkowane obecnie zawierają według różnych
źródeł 1,5-6% alkoholu lub 2,5-5,7%, dla dalszych obliczeń przyjąłem
średnią 4%. Przyjęcie stałej średniej prowadzi do zaniżenia kaloryczności
piw najmocniejszych (gdańskie podwójne) lub też zawyżenia
w wypadku piwa stołowego, jednak wobec niemożliwości ustalenia tych
danych przy wykorzystaniu źródeł z epoki było to jedyne wyjście. Solidniejszą
podstawę mają dane o zawartości ekstraktu. Źródła informują
bezpośrednio o ilości przerabianego słodu, jak też gotowego napoju.
Objętość beczki ustaliłem w relacji, 1 beczka = 90 stofów = 126 l. Objętość
1 korca stodu wynosiła 55 1 ( 1 l słodu jęczmiennego według
danych z pierwszej połowy XIX w. równa się 0,56 kg). W procesie
61 "Lustracja województw Prus Królewskich 1624", s. 33, 270-271.