Andrzej Klonder BROWARNICTWO W PRUSACH KRÓLEWSKICH ...

134
bląga). Można więc założyć, że w drugiej połowie XVII w. wódka była
napojem powszechnie spożywanym w miasteczkach i wsiach woj. malborskiego,
co różniłoby ten skrawek Rzeczypospolitej np. od Wielkopolski,
gdzie jeszcze w drugiej połowie XVII w. większość karczem nadal
dysponowała tylko piwem 106
Oczywiście wódka mogła konkurować z piwem jedynie jako używka,
nie zaś jako napój codzienny i jeden z zasadniczych składników pożywienia.
Drugim konkurentem piwa, wyłącznie już na stolach szlachty i mieszczaństwa
było wino. Do Elbląga w XVII w. docierały różne gatunki win
(w latach trzydziestych około l0), jednak głównie wino białe reńskie
i czerwone francuskie. Wina importowane, a także produkowane na miejscu
( np. wiśniowe) byty składowane w piwnicy miejskiej. Piwnica dostarczała
win na stół rady, zwłaszcza z okazji przyjęć licznych gości
miasta. Resztę wina sprzedawano. W roku gospodarczym 1650/1651
sprzedano około 5600 1 wina reńskiego 107 . Porównanie ceny stofa wina
reńskiego (najpowszechniej spożywanego) i piwa pełnego elbląskiego
wskazuje, że w okresie 1610-1668, do którego dysponuję wyrywkowymi
danymi, rozpiętość cen obu gatunków napojów nieznacznie
wzrastała (tab. 12). Można przypuszczać, że krąg konsumentów
wina stopniowo zawężał się. Zwraca też uwagę fakt, że w drugiej połowie
XVII w. z zestawień dochodów miasta Elbląga znikają dane o wydatkach
i zyskach z prowadzenia piwnicy, choć nadal figuruje w nich
odpowiednia pozycja. Być może spadek popytu spowodował, że całe
przedsięwzięcie stawało się nierentowne. Tendencję do zwiększania się
rozpiętości cen piwa i wina potwierdzają też dane z kilkunastu miast
niemieckich i polskich ( m.in. Gdańsk, Hamburg, Wismar, Kraków), zebrane
przez Huntemana 108
Wino docierało na stoły nie tylko patrycjatu wielkich miast: Gdańska,
Torunia, Elbląga. Niewielkie jego ilości były też spożywane w trakcie
uczt cechowych (por. wyżej cech browarników). Piwnice winne, najczęściej
wydzierżawione, posiadały też mniejsze ośrodki; Malbork oraz
Grudziądz co najmniej od 1592 r. W latach 1664-1676 szynkowano tu
3 gatunki wina, wśród nich wina reńskie po 36 gr, a więc w tej samej
106 Szczepaniak, "Karczma...", s. 15.
107 WAP Gd. Miasto Elbląg, Innenkämmerampt, 1627/1628 г., s. 152-
158, 1633/1634 г., s. 13; 1634/1635 г., s. 19; 1650/1651 г., s. 125-137;
369, 1/2980, s. 219-224.
108 Hunteman, "Bierproduktion...", s. 146, 224.