Andrzej Klonder BROWARNICTWO W PRUSACH KRÓLEWSKICH ...

59
nocześnie umiejętne palenie decydowało też o mniejszym zużyciu drewna.
Jeszcze w drugiej połowie XVI w. mieszczanie elbląscy nie mieli
kłopotów z nabyciem drewna z podmiejskich lasów.
Jednak już w latach
dwudziestych XVII w. wystąpiły i utrzymywały się do końca
stulecia trudności w zaopatrzeniu w drewno i wysokie ceny. Podobna
była sytuacja w Gdańsku oraz innych rejonach Prus
. Braki drewna
powodowały określone skutki dla jakości napoju. Marzenie trwało zbyt
krótko. Nieraz drewno zastępowano chrustem, a nawet słomą i suchymi
liśćmi. Tak warzone piwo miało smak spalenizny, a zbyt krótko warzony
chmiel szkodził na nerki i pęcherz 78
Po zakończeniu warzenia (czasami chmiel warzono osobno i dopiero
po pewnym czasie dodawano do brzeczki), gotową brzeczkę piwną
zlewano do kadzi, gdzie była studzona. W czasie chłodzenia brzeczki
dodawano doń drożdże. Jak pouczał J. Hermann, należato dodać drożdże
do brzeczki już przestudzonej, ale jeszcze nie chłodnej, dodawał
przy tym, że "od gorącego zadania zaraz piwo oskoczy, twardego przykrego
smaku będzie". Czasami oprócz drożdży dodawano do brzeczki
79
trochę naciasty albo kwasu 79 . Następnie piwo zlewano rurami do piwnicy,
gdzie w kadziach, a następnie w beczkach lub od razu w tych os- '
tatnich następowała fermentacja. Do połowy XIX w. była to tzw, fermentacja
górna "Obergarung". W trakcie fermentacji drożdże gromadziły się
na powierzchni piwa. Permentacja trwała kilka dni. Potem można było
zaszpuntować beczki ,
Obok podstawowych w procesie produkcji urządzeń (dary-lasy, panwie
i kotły, kadzie do sporządzania zacieru i studzenia brzeczki) w
browarach znajdowało się wiele drobniejszego sprzętu. Byty to koryta
do studzenia brzeczki, kosze do chmielu, sita, rynny, czerpaki, wiadra,
szufle czy proste widły. W browarach znajdowały się też duże ilości
beczek, jak również miary pojemności: korce, achtele
77
WAP Gd. 369, 1/25, s. 116; 392/41, s. 74, 84; H u n t e m a n,
"Bierproduktion.,.", s. 196; Z. Z d r ó j k o w s k i , "Nieznane źródło
prawa chełmińskiego", "Czasopismo Prawno-Historyczne", t. 23, z. 2,
s. 171-172; wilkierz Chełmna z 1590 r.
78
А, К 1 o n d e r, "Mało znane szesnastowieczne dziełko Henryka
Knausta o piwie, Kw. HKM, R. XXVII, 1979, nr 1, s, 45.
79
WAP Gd. 518/2, s. 248; H e r m a n , "Ziemianin.,,", p. XXVI;
S y r e n i u s z , op, cit., s. 944—945.
80
"Encyklopedia Rolnicza", t. VIII, s. 637-6 38; Herman, "Ziemianin...",
p. XXVI; T e с h e n, "Das Brauwerk...", s. 345-347.
81 B o g u c k a , "Gdańsk jako ośrodek...", s, 35; S a m s o n o ­
wicz, "Rzemiosło wiejskie...", s. 150; S z c z e p a n i a k , "Kar-