Andrzej Klonder BROWARNICTWO W PRUSACH KRÓLEWSKICH ...

58
1675 r. wymagała wymiany całego dna . Mimo to całą operacją uznano
za opłacalną. Niektóre panwie i kotły piwne były na stałe wmurowane
w piecach. Tak było w browarach gdańskich 69
i podobnie w Malborku
w browarze był "komin wielki, gdzie kocioł piwny był wmurowany na
dwóch filarach kamiennych i na ankrach żelaznych murowany" 70 , Czasami
panwie przenośne wmurowywano tylko na określony czas, poszukując
doskonalszych rozwiązań technicznych. Około 1600 r. w Gdańsku
zainstalowano udoskonalone panwie, zmieniono też sposób ich wmurowania,
W efekcie skrócono czas potrzebny na zagotowanie płynu w panwi
(zawartość panwi wrzała już po 1,5 godz.), zmniejszono zużycie drew—
na. Piwo warzone w nich było pozbawione smaku spalenizny 71 . W browarach
wiejskich Korony i Prus typowe było inne rozwiązanie. Kotły
browarne były tam wmurowane w kotlinę z cegieł. Pod ich dnem znajdo—
wato się palenisko 72 . Wyraźna dewastacja cennego sprzętu jakim były
panwie i kotły następowała podczas działań wojennych. Miedziane panwie
były pożądanym łupem wojska. W 1527 r. w Nowym Stawie żołnierze
polscy zrabowali, jak podaje księga miejska, "unesere newe Braupfannen
73 . Kotły czy panwie, które uniknęły rabunku niekonserwowane
niszczały. Zwłaszcza po "potopie" wzmianki, o tym że w browarze jest
"kocieł zły i kadzie stare" były szczególnie częste 74 . Częsc sprzętu
naprawiano domowymi sposobami. Wskazuje na to przykład Wielkopolski,
gdzie dziurawe kotły i kadzie zalepiano ciastem, gliną, szmatami, pakułami
lub chrustem 75 . Kotły i panwie przed warzeniem były czyszczone,
obsługa zaś kotłów należała do najbardziej odpowiedzialnych zajęć w
browarze. V/ razie przypalenia kotła cały war był zmarnowany 76 . Rów-
68
WAP Gd. 397/222, f. 56, 87; 397/246 nlb; ZDEM t. IV, s. 66-67.
69 B o g u c k a , "Gdańsk jako ośrodek...", s. 36-37.
70
"Inwentarz zamku w Malborku 1675 г.", ZDEM t. IV, s. 65.
71 B o g u c k a , "Gdansk jako ośrodek...", s. 37-38.
72 "Encyklopedia Rolnicza", t. VIII, s. 562-568; WAP Gd. 508/1914,
s. 178; H a u r, "Skład albo skarbiec...; Modelariusz inwentarza".
73 WAP Gd. 518/2, s. 10.
74 Inwentarze wsi: Polaszki (1654 г.), Andrzejewo ( 1668 г.), Chojty
(1564 r.) w woj. malborskim. WAP Gd. 2/4, f. 316v-317v; 2/5, i. 120v;
2/6, s. 441; Folwark w Brodach st. Gniew (1664 г.); "Opis królewszczyzn...",
s. 43; "Zamek w Malborku 1675 г.", ZDEM, U IV, s. 65-67.
75 S z c z e p a n i a k , "Karczma...", s. 28.
WAP Gd. 397/905 nlb; "Statuty cechu karczmarzy Krakowa z
1558 r. oraz cechu piwowarów Kleparza z 1578 г., Prawa i przywileje...",
t. I, z. 2, s. 696, 804.