Andrzej Klonder BROWARNICTWO W PRUSACH KRÓLEWSKICH ...

ZAKOŃCZENIE
Praca ta stanowi podsumowanie pierwszego etapu badań zagadnienia
propinacji w Prusach Królewskich, przede wszystkim zaś w tamtejszych
miastach. Za najważniejsze spośród przedstawionych powyżej
można uznać następujące ustalenia.
Wielkie miasta pruskie (Gdańsk, Elbląg, Toruń) wytworzyły specyficzną
społeczną organizację browarnictwa, w której decydującą rolę
odgrywały monopolizujące produkcję rynkową grupy przedsiębiorców
browarniczych. Cechy piwowarów-fachowców wykonywały jedynie funkcje
usługowe. System ten był zbliżony do znanego z miast Hanzy (Hamburg,
Wismar), odbiegał od stanu rzeczy w Koronie. W mniejszych miastach
z Malborkiem na czele wszyscy obywatele posiadali prawo warzenia
piwa. W tych ośrodkach dużą rolę w organizacji produkcji odgrywała
gmina miejska, udostępniająca mieszczanom komunalne browary i słodownie.
W wielkich miastach rada kontrolowała też młyny, w matych młyny
znajdowały się w rękach starostów.
Produkcja piwa w miastach pruskich w ciągu XVII w. malała. W wielkich
ośrodkach ewidentny byt spadek produkcji cechowej, w drugiej połowie
stulecia, mimo przejściowego ożywienia w latach czterdziestych
oraz sześćdziesiątych i siedemdziesiątych. Skala spadku produkcji globalnej
jest jednak dyskusyjna, być może był on nieznaczny. Ocenę
rozmiarów zjawiska utrudnia brak danych liczbowych o produkcji pozacechowej.
Okresy wojen szwedzkich z reguły początkowo przynosiły wzrost
produkcji, w końcowej zaś fazie, na fali głodu i drożyzny, gwałtowny
jej spadek. Produkcja piwa podlegała nie tylko zmianom długofalowym.
Wykazywała również wyraźne wahania sezonowe. Szczyty produkcji
przypadały na marzec-kwiecień, październik, grudzień-styczeń. Najmniej
piwa warzono od maja do sierpnia. Decydowało o tym zarówno zaopatrzenie
w surowce, jak i względy klimatyczne,
W całym okresie czołową rolę w produkcji odgrywały cztery miasta:
Gdańsk, Elbląg, Toruń i Malbork. O silnej pozycji Malborka decydowa-