Andrzej Klonder BROWARNICTWO W PRUSACH KRÓLEWSKICH ...

72
towny przeskok miał miejsce jeszcze przed najazdem szwedzkim. W
1647 r. płacono 1 gr б denarów akcyzy, w 1651 r. podatek wynosił
14 gr, w 1653 już 19 gr. V/ latach sześćdziesiątych akcyza zmalała do
ok. 14 gr, w latach siedemdziesiątych ponownie wzrosła do 17 gr od
korca słodu. Te wzrastające w drugiej połowie stulecia obciążenia podatkowe
z pewnością nie sprzyjały zwiększaniu produkcji. W końcu
XVI w. ludność terytorium Elbląga szacowano na 7500 osób, samego
zaś miasta na 15000. Rejestr pogłównego z 1662 r, pozwala szacować
zaludnienie wsi elbląskich na nieco ponad 4000 osób, miasta zaś z
przedmieściami na 6500 15 . W końcu XVII w. ludność Elbląga ponownie
osiągnęła liczbą z końca XVI w. (ponad 16000) 16 . Nie ma jednak pewności
czy obejmowała ona jedynie mieszkańców miasta, czy też całe terytorium.
W każdym razie nastąpił znaczny przyrost. Jak widać, skala
negatywnych zjawisk z lat 1655-1660 znacznie przekraczała podobne,
znane z pierwszej okupacji szwedzkiej, wpływające na ograniczenie
produkcji zarówno poprzez wzrost cen zboża, jak i przede wszystkim
gwałtowny spadek liczby konsumentów. Pozostaje pytanie dlaczego ponowny
wzrost zaludnienia nie spowodował w końcu XVII w. poważniejszego,
niż to miało miejsce, wzrostu produkcji piwa. Być może jedną z
odpowiedzi są przedstawione powyżej rozważania o możliwym zwiększeniu
udziału produkcji pozacechowej w globalnej produkcji piwa w El—
blągu 17 .
Trzeba postawić pytanie czy zaobserwowane w Elblągu tendencje
rozwojowe piwowarstwa odbiegały, czy też były bardzo zbliżone do występujących
w innych wielkich miastach Prus Królewskich. Przyjmując
za podstawę porównania wielkości przemiału słodów w "Wielkim Młynie",
można stwierdzić, że również w Gdańsku w ciągu XVII w. warzono coraz
mniej piwa. W początkach stulecia mielono tu ponad 5000 łasztów
rocznie. Po wyraźnym spadku w latach trzydziestych, lata czterdzieste
identycznie jak w Elblągu przyniosły wzrost produkcji, druga zaś połowa
stulecia gwałtowny i stały spadek (poniżej 2000 łasztów) (tab. 2,
,
15 M. B i s k u p (przy współudziale L, Koca), "Prusy Królewskie
w drugiej połowie XVII wieku", Warszawa 1961, s. 60-70.
16 Odpowiednie liczby dla miasta według rejestru: miasto - 2551,
przedmieścia - 1375, wsie ~ 2571. Przy szacowaniu liczby dzieci i ludzi
luźnych zastosowano przelicznik 1,66. Także A. Piątkowski stwierdza
spadek zaludnienia w latach 1665-1663 z 6300 do 5760. W tej liczbie
mieści się też ludność przedmieść; WAP Gd. 492/648, s. 172; E. V i e 1-
r o s e, "Ludność Polski od X do XVIII w.", Kw. HKM, R. V, 1957, nr 1, s.
3-49; A. P i ą t к o w s к i, "Posiadłości ziemskie miasta Elbląga w XVII-
XVIII wieku", "Wrocław 1972, s. 81.
17 Por. przyp. 11.