Andrzej Klonder BROWARNICTWO W PRUSACH KRÓLEWSKICH ...

150
szynlcwas, szaia do naczyń. Sprzedawano piwo na stofy, półstofy (halb)
i kwarty. Karczmy wyłącznie szynkujące najczęściej były lokowane w
centrum wsi. Plan żuławskiej wsi Suchy Dąb (Zugdamm)
sporządzony
w 1667 г., obok domostw rozlokowanych według klasycznego schematu
ulicówki (różnią się charakterystycznymi szczegółami), ukazuje w samym
centrum wsi obok kuźni bardzo skromny w porównaniu z domami
gospodarzy budynek karczmy 171 .
Pozostaje pytanie, jak bywalcy korzystali z karczem i innych podobnych
przybytków, jakie przyjemności i niebezpieczeństwa oferowały
one swym gościom. Władze miejskie i wiejskie w trosce o trzeźwość,
kieszeń i bezpieczeństwo mieszkańców starały się ograniczać czas ich
funkcjonowania. Karczmy obok alkoholu oferowały także inne rozrywki.
Często odbywały się tam, oficjalnie ciągłe i bezskutecznie zakazywane,
gry hazardowe (kości, karty). Były też miejscem pracy "kobiet nierządnych",
które również mimo zakazów często się w nich zatrzymywaty
172 . Problem ten był nieobcy też wielkim miastom koronnym. Np. w
Poznaniu część szynkarek równocześnie trudniła się nierządem. Podobne
zjawisko miało miejsce w Krakowie 173 i można przypuszczać, że
było powszechne. Uprawiany w karczmach hazard i rozpusta miały
określone skutki gospodarcze. Chłopi z Żuław znaczną część uzyskanych
dochodów trwonili w Elblągu i Malborku. W karczmach przepijano
pieniądze przeznaczone na zapłatę dla czeladzi, kupno koni, ziarna
siewnego. Pijaństwo prowadziło do zadłużenia chłopów u mieszczan 174
W Chełmnie chcąc zapobiec zadłużeniu ludności służebnej, w wilkierzu
z 1590 r. rada stwierdzała, "Kaczmarki nie mają parobkom służebnym
więcej przedawać piwa, jedno co gotowymi pieniędzmi zapłacić mogą,
a jeśliby mu co więcej dała albo borgowała, tego się prawnie nie ma
upominać ale owszem to traci" 175 . Zjawisku picia na kredyt towarzyszyło
też przepijanie całych dniówek 176 . Nadużywanie piwa prowadziło do
171 WAP Gd. 3/l, s. 682, 5/216, s. 271; Falc k, "Lobspruch und
Beschreibung..."; Szczepaniak, "Karczma...", s. 128; "Das Weichsel
Nogat Delta", mapa załącznikowa.
172
M ą с z а к, "Gospodarstwo chłopskie...", s. 304, przyp. 65; О.
G ü n t h e r , "Das Willkühr der Stadt Dirschau vom Jahre 1599", s.
51; "Polskie ustawy wiejskie..,", s. 112.
173
"Prawa i przywileje miasta Krakowa", t. I, z. 2, s. 659; "Wilkierze
poznańskie", t. I, s. 14.
174 M ą с z a k, "Gospodarstwo chłopskie...", s. 302,
175 Z d r ó j к o w s к i, "Nieznane źródło prawa chełmińskiego... ,
s. 141-182.
176 "Prawa, przywileje i statuty miasta Krakowa", t. I, nr 466.