Andrzej Klonder BROWARNICTWO W PRUSACH KRÓLEWSKICH ...

49
zamku w Człuchowie browar mieścił się obok piekarni. W 1609 r. mamy
już mielcuch na podzamczu bezpośrednio nad jeziorem 17 . Człuchów nie
był wypadkiem odosobnionym. Lustracja z 1565 r. podaje, że starosta
w Rogoźnie zbudował nowy browar pod zamkiem, sprzęt przenosząc z
dawnego browaru 18 . W tym samym czasie w Świeciu oprócz mielcucha,
usytuowanego na wysokim zamku obok kuchni, na podzamczu zbudowa-
.
no jeszcze jeden browar 19 . Wydaje się, że ilościowy wzrost starościńskiej
produkcji (na rynek) powodował konieczność rozbudowy urządzeń
poza terenem zamku, gdzie nie bardzo można było znaleźć dla
nich miejsce. Przyjrzyjmy się teraz bliżej poszczególnym mielcuchom
czy browarom, ich wielkości i użytym materiałom budowlanym. Browary
lub mielcuchy wolno stojące (nie zajmujące parteru domu mieszczańskiego
czy też zamku) nie były budynkami wielkimi. Np. zbudowany na
podzamczu w Lipienku (woj. chełmińskie) na planie prostokąta browar
miał wymiary 9x6,5 m. Do izby warzelniczej dobudowana była druga izba
o wymiarach 6x5 m. Sąsiadujący z browarem mielcuch był nieco
większy. Izba, w której suszono słody miała wymiary 10x6,5 m. Przylegała
do niej druga izba o wymiarach 6x5 m. Zarówno browar, jak i
mielcuch były z pruskiego muru "w drzewo murowane", natomiast przybudowki
- drewniane. Oba budynki były przykryte dachówką 20 .
Większy był browar zamkowy w Gniewie. Ten kryty dranicami budynek
miał ok. 17 m długości i 10 m szerokości 21 . Nie znamy wielkości
innych budynków browarnianych. Można jedynie przypuszczać, że rozmiary
największych spośród znanych mi obiektów słodowni (mielcuchów)
miejskich w Elblągu były wyjątkowo duże. Jedna z 3 słodowni zbudowanych
na terenie byłego zamku krzyżackiego zajmowała murowany trzykondygnacyjny
budynek średniowiecznego spichrza. Po 1454 r. spichlerz
przerobiono na słodownię. Budynek na planie prostokąta miał wymiary
48,60x12,65 m. Zarówno wiejskie, jak i miejskie browary były murowane
lub budowano je z pruskiego muru (szkielety drewniane wypełnione
cegłami )22.
Oprócz nich zdarzały się budowle wznoszone całko-
17 "Lustracja woj. pomorskiego 1565", s. 210; AGAD. ASK. LVI S. 7,
f. 109.
18 "Lustracja woj. chełmińskiego i malborskiego 1565", s. 167.
19 "Lustracja woj. pomorskiego 1565", s. 193-194.
20 "Lustracja woj. chełmińskiego i malborskiego 1565", s. 188-189.
21 "Lustracja woj. pomorskiego 1565", s. 189-191.
22 M a s s a l s k i , "Zamek elbląski...", s. 65; "Lustracja woj. pomorskiego
1565", s. 189-191; "Lustracja województw pruskich 1624", s.
161-162; "Opis królewszczyzn...", s. 149.