Aldona JAWŁOWSKA więcej niż teatr

jakby komentarz do obrazu: „Przez wieki sztandary jak bandażeprzybrały kolor naszej krwi. Zaczerwieniła się przewodniagwiazda betlejemska. Jeden za drugim — na barykadę, na szafot,na szubienicę i pod mur. Zdobywcy niebiańskiej Bastylii, komunardziświętego Jeruzalem, pretorianie Boży, matrosy krasnowofłota. Przez wieki, jeden za drugim — w ciemność, w pustkę,po bilet na niepewny pociąg, w kolejkę po nasze własne mięso."To sen. Sen bohatera przegrywającego w swym dialogu z milczącymBogiem, odwieczny sen ludzkości o raju utraconym.Ci rewolucjoniści nie są bowiem przedstawicielami „nowejreligii, w której jedynym Bogiem jest wszechogarniający postęptechniczny — naukowa prawda". To „zdobywcy niebiańskiejBastylii", „komunardzi świętego Jeruzalem", „pretorianie Boży".Sen się kończy. Dziewczyna cicho śpiewa piosenkę: „Jakmogłeś nas tak porzucić, tak osierocić, dlaczego nie powiedziałeśod razu, że jesteś samobójcą, że twoja rewolucja jest tylko —drogą w śmierć i samotność [...], aniele, o ile piękniej było tobie— byłeś kapłanem, nas uczyniłeś grabarzami [...], zrobiłeśz nas idiotów, aniele!"Potem sceny zupełnie kontrastowe. Nasz zwykły świat w rozpadzie.Czysta miłość i jej zaprzeczenie, idea i jej zaprzeczenie,dążenie do życia pięknego i godnego i — dno upadku. Kontynuacjawątków z Przeceny: „Spójrz chłopcze — oto matka twoja,idea, ojczyzna, wiara, śmierć. Jej włosy przeczesało już robactwo,skórę przeżarły choroby, lecz ona zawsze młoda, zawsze najpiękniejsza."Sceny pijackie, rodem z zaplutych barów i melin,i tęsknoty za czystością dzieciństwa: „... pamiętasz, to twójpamiętnik: pomimo trudnych prób zawsze, ach, dobrym bądź,nigdy nie żałuj ofiary, zawsze dochowuj wiary." Wśród tejszamotaniny znów sny o wielkości. Rodzi się Ubermensch, ten,który wbrew swej plugawej codzienności, bierze na siebie losytego świata. „To ja jestem odpowiedzialny za miliony spalonew obozach koncentracyjnych [...], to ja spowodowałem krucjatęmilionów bezdomnych dzieci przewalających się po zakrwawionychdrogach rewolucji, ginących w mrozie, z ustami pełnymiziemi. [...] Zmierzyć się z każdą myślą, z każdą ideą, która106