Aldona JAWŁOWSKA więcej niż teatr

świata jako całości wyłania się z tych wielopłaszczyznowychprzedstawień? Już sam rodzaj powtarzających się w spektaklachsytuacji przesądza o tym, że „świat przedstawiony" jest światem,w którym żyć trudno.Jednak wszelkie próby zrekonstruowania tego — choćby nawetwrogiego — świata w jakąś sensowną całość zawodzą. Wszystkieplany spektaklu odsłaniają pęknięcia, niespójności zarównodostarczanych przez kulturę obrazów rzeczywistości, reguł i wzorów,jak i działań w wymiarze świata materialnego: instytucjenie służą założonym celom. Władza nie stoi na straży porządkuspołecznego, jest kapryśna, uzurpatorska, służy wyłączniesamej sobie. Normy etyczne nie obowiązują, wzory działanianie dają się zastosować, idee wiodące okazują się wieść donikąd,wzniosłe cele realizują się jako własne przeciwieństwo. Światwidziany jako zbiór nie pasujących do siebie części. Działaniazbiorowe ani jednostkowe nie znajdują uzasadnienia w sferzeidei, wartości czy wyraźnie określonych koncepcji społecznych.Sfera kultury jest sferą nierzeczywistości, rzeczywistość zaśbudząca sprzeciw, szczelnie ukryta za zasłoną fałszywych przedstawień,mistyfikujących opisów, nie daje się uchwycić, bow języku kultury oficjalnej jakby jej nie ma. Rodzi się absurd.Dyskusja toczy się w pustce, gdyż brak przeciwnika: brak kogoś,kto byłby uosobieniem odpowiedzialności za wyrządzane w różnychdziedzinach życia społecznego i politycznego szkody i błędy.Brak ideologii, której można by się przeciwstawić, brakspołecznego programu, który można by skrytykować, uczynićwinnym tego, że dożyliśmy kolejnej porażki w dążeniu do „lepszegojutra". Pozostaje walka z cieniem. Ta kulturowa pustkawłaśnie, rodząca poczucie absurdalności otaczającego świata,który trwa „wbrew wszelkim zasadom rozumu", pomimopostępującego rozpadu, jest największym zagrożeniem, najbardziejwstrząsającym odkryciem ciągle od nowa dokonywanymw świecie spektaklu. Reakcje na świat absurdalny to ironia,śmiech, poczucie dystansu — obecne w większości prezentowanychspektakli. Bardzo często tak zwane sprawy poważne granesą w konwencji cyrku, kabaretu. Przestrzeń teatralna to: domwariatów, cela więzienna, podejrzany lokal. Kabarety w Prze-122