Aldona JAWŁOWSKA więcej niż teatr

skierowaną do intelektualisty i do widzów: „Esteci bezpieczeństwa!Redaktorzy zgody! Aktorzy agitek! Zabójcy słów! Historycyznad Oki! Mądrzy strukturaliści! Pisarze ucieczki! Metodolodzyrealizmu! Poloniści programu! Porzućcie swój Eden!Porzućcie swoje wyspy pozornego ładu!" W odpowiedzi —monologi-slogany: „Praca uszlachetnia!" Przedstawiają się inni:,,My, młodzi spadkobiercy wielowiekowej, ale trzydziestopięcioletniejtradycji, wchodzimy w przyszłość zapowiedzianą w milionowymnakładzie. I dlatego w tej afirmacji wielkiego sentymentubędziemy oryginalni i odważni, patrząc śmiało pod nogi."Dyktator obsesyjnie szuka wroga: „wróg czai się wszędzie.Nawet tu. Tępić kułactwo estetyczne! [...]Rozpasanie intelektualne!Abstrakcyjne malarstwo! Heisenberg! Bohr! Einstein! Stać!Nie ruszać się. A co to za zgromadzenie?"Tymczasem „przedstawiciel łaskawej władzy" rozdziela nagrody,pańskim gestem rozrzucając po scenie garście drobnychmonet. Pieniądze sypią się także na publiczność. „Divide etimpera. — Na teatry. Na rekwizyty. Na kulisy. Na proscenium.Dla dramaturga. Dla widzów. Dla najlepszego aktora roku. Dlanajgorszego aktora roku. Niech się rozwija."Za chwilę całkowita zmiana nastroju: „Izolirowat, no sochranit.64 Połamać pióro. Zerwać plakaty. Dokładnie wytrzeć nazwiska.Ale ja pytam. Przed czym należy nas chronić, dla kogozachować?" — pyta szaleniec. Oto dyktator wygłasza długimonolog o szkodliwości społecznej zniewolenia, przerywany cochwilę ostrą komendą skierowaną do ustawionych w szereguwięźniów: „Rozebrać się!" — więźniowie posłusznie, w wielkimpośpiechu zdejmują ubrania. „Ubrać się!" — wciągają zdjęteprzed chwilą buty, opuszczone spodnie. „Człowiek i obywatelginie w tyranie raz na zawsze. Powrót zaś do godności ludzkiej,do skruchy, do odrodzenia jest już dla niego prawie niemożliwy.[...] Społeczeństwo, które obojętnie patrzy na takiezjawisko, jest już zarażone w samej swej istocie... Ubrać się!Rozebrać się!..."64Nawiązanie do historii Mandelsztama — cytowane są tu słowa Stalina,który tak właśnie postanowił ukarać krnąbrnego poetę.8 — Więcej niż leatr 113