Aldona JAWŁOWSKA więcej niż teatr

mniej lub bardziej trafny i dojrzały — budują wszystkie analizowanetu spektakle.Ukazanie złej sytuacji jako cząstki złego świata nie jest zadowalającymjej wytłumaczeniem. W „świecie przedstawionym"pada na ogół pytanie, dlaczego świat jest właśnie taki? Odpowiedzi— to już kolejny, inny plan, w jakim buduje się światspektaklu. Próby wyjaśnienia idą w dwu kierunkach: wskazywanie„winnych" — kolejna ekipa, system władzy, my sami, inni,bardziej konformistyczni od nas ludzie. Kierunek drugi to szukaniehistorycznych i kulturowych uwarunkowań błędów, którespowodowały porażkę, lub uzasadnień jej nieuchronności. Szukanieprzyczyn przez analizę mechanizmów przemocy i uleganiazniewoleniu, różnych rodzajów alienacji.Inny jeszcze plan, w jakim konstruowany jest świat spektaklu,to analiza własnego udziału w tworzeniu i utrwalaniu zła, którechciałoby się odrzucić. Samoocena jest surowa. Dlatego krytykanie dokonuje się tu z pozycji tych, co z góry „wiedzą lepiej".Nie występuje również w „świecie przedstawionym" wyraźnyschematyczny podział „my" i „oni". Wszystkie spektaklesą nie tylko o „nich", ale i o „nas". Poczucie współodpowiedzialnościi współwiny za odrzuconą rzeczywistość jestjedną z cech bardzo charakterystycznych dla młodego teatru.W świecie spektakli nie ma jednej, wyraźnie zarysowanejpostaci reprezentującej konsekwentnie postawę, z którą moglibysię zidentyfikować widzowie. Postawy i „role" się zmieniają: prześladowcastaje się ofiarą, konformista przekształca się w buntownika.Aktorzy to zwykli, słabi ludzie, miotający się między prawdąa kłamstwem, odmową a zgodą; poszukujący, często bezowocnie,odpowiedzi na stawiane sobie i widzom pytania. Bohaterów pozytywnychnie ma w „świecie przedstawionym", ponieważ bohateramispektaklu są jego twórcy.Próba sformułowania tych odpowiedzi, odnalezienia centralnegopunktu, na którym można by oprzeć uzasadnienie własnegowyboru, to kolejny plan, w jakim realizuje się „światprzedstawiony". O tym najważniejszym planie jednak za chwilę.Najpierw chciałabym podsumować, co przynoszą poszukiwania,które dokonują się w planach wymienionych powyżej. Jaki obraz1:1