Aldona JAWŁOWSKA więcej niż teatr

sunku do zastanego repertuaru kultury. Początkowo ruch takitworzy się wokół samego problemu, ludzie skupiają się po to,by rozwijać samą ideę i propagować ją. Konflikt następuje dopieropóźniej i jest wynikiem zderzenia z obrońcami „kulturowegostatus quo".Wśród czynników zewnętrznych, stanowiących warunek powstaniaruchu społecznego, konieczne jest pewne minimum swobóddemokratycznych, umożliwiających komunikację wzajemnąwewnątrz szerszych kręgów społecznych, przepływ informacji,bezpośrednie spotkania itp. A także stwarzających szansę wykształceniasię różnych form ekspresji ruchu. Ruch musi byćwidoczny, mieć szanse propagowania swoich idei, zyskiwaniazwolenników, bycia razem w większej grupie. Dlatego trudnonazwać ruchem społecznym działania głęboko zakonspirowane,choćby ich celem było rozwiązanie ważnych problemów społecznych.Tym faktem tłumaczyć można brak wyraźniej skrystalizowanychruchów społecznych w krajach totalitarnych, gdziezostają one stłumione w początkowej fazie rozwoju lub przechodząw stan ukrycia jako działalność „zakazana".Niewiele ruchów kulturotwórczych kończy swój żywot ulegającinstytucjonalizacji i biurokratyzacji, chociaż można odnaleźći takie przykłady. Najczęściej ruch taki bądź wygasa z powoduutraty zwolenników (głoszone idee okazały się zbyt trudne dorealizacji w aktualnych warunkach, zbyt elitarne, niezgodnez dokonującymi się przemianami w innych dziedzinach), bądźzostaje wchłonięty przez istniejący system z powodu upowszechnieniasię głoszonych idei czy koncepcji artystycznych, któreprzestają być czymś specyficznym, wyróżniającym członkówruchu od reszty wykształconej publiczności.Często, podobnie jak w wypadku ruchów innego rodzaju, zdarzasię tak, że jakieś wydarzenia historyczne powodują dezaktualizacjęhaseł ruchu lub likwidują jego społeczną bazę. Rzadkonatomiast zdarzają się przypadki stłumienia przemocą ruchówtego rodzaju, gdyż wchodzą one w konflikt z władzą raczej pośrednio,nie dążąc do zmiany gwałtownej i realizowanej z użyciemsiły. Taktyka działania tych ruchów — w wypadkach, gdyw ogóle mówić można o świadomie wybieranej taktyce — jest137