Aldona JAWŁOWSKA więcej niż teatr

wania codziennych problemów, nowa definicja własnej sytuacjistaje się niezbędna, a zarazem trudna do osiągnięcia. W sytuacjikrytycznej dotychczasowy kontekst mentalny 10staje się nieprzydatnydo interpretacji aktualnych wydarzeń, nie dostarczającdla nich punktów odniesienia. Ludzie zaczynają szukać wytłumaczeniaspotykających ich trudności. Jeśli zaś wszystkie nowewydarzenia interpretowane są z uporem wewnątrz ciągle tego samegokontekstu, który coraz bardziej się usztywnia, stającsię jedynym, choć pozornym oparciem w niezrozumiałymi obcym świecie, zderzenie z rzeczywistością kończy się porażką.Stanowi to podatną glebę dla rozwoju ruchów społecznych,które zwykle budują jakąś wizję ładu społecznego, zarównotego, który istnieje, jak i tego, który staje się upragnioną „ziemiąobiecaną".Wewnątrz ruchu społecznego człowiek znajduje odpowiedźna nękające go pytania i zarazem wytłumaczenie swoich klęskw kontaktach ze światem społecznym. Sytuacja krytyczna zwiększapodatność na oddziaływania przywódców, „proroków" lubgrup silnie zintegrowanych wokół jakichś wspólnych ideałówi poglądów. Zwiększa się również wrażliwość na zabarwioneemocjonalnie hasła, symbole i wszelkie zewnętrzne formy, którymizazwyczaj posługują się grupy przekształcające się w ruchspołeczny. Symbole są zwykle skondensowaną interpretacjąaktualnej sytuacji, zawierającą jej ocenę i wyznaczającą kierunekzmiany. Pozwalają na utożsamienie się z grupą — ruchem— na samoidentyfikację przez współuczestnictwo w działaniachpod „wspólnymi sztandarami". Wyzwalają emocje, nadająznaczenie szczególne dotychczas przypadkowym i niezrozumiałymsytuacjom.Z siły oddziaływania haseł, symboli i sloganów zdają sobiesprawę zarówno politycy, jak i działacze ruchów społecznych.10 Przez ..kontekst mentalny" rozumie Cantril całość przyswojonych w procesiesocjalizacji standardów wartości, przekonań światopoglądowych, poglądówpolitycznych, zainteresowań i postaw. Jest to struktura porządkująca chaotycznąrzeczywistość, wewnątrz której porusza się człowiek w swoich codziennychdziałaniach, ocenach, decyzjach. Zob. H. Cantril. The Psychology of SocialMovemenls, s. 14—21.134