Aldona JAWŁOWSKA więcej niż teatr

2. TWORZENIE SIEBIE I SWEGO ŚWIATA JAKO WARUNEK ZMIANYRelacje twórca—społeczeństwo zapośredniczone przez kulturęanalizuje się zwykle biorąc za punkt wyjścia „powinności"twórcy wobec społeczeństwa, narodu, ludzkości, jego„dziejową misję" rozumianą tak lub inaczej, zależnie od sytuacjihistorycznej i politycznej. Albo przeciwnie — badającwarunki zewnętrzne twórczości, ustalając, co społeczeństwo„powinno" zapewnić twórcom, aby mogli rozwijać się najpełniej.W rozważaniach takich zawarte jest rozumienie twórczościjako aktywności wyjątkowej, zarezerwowanej dla ludzi wybitnych,obdarzonych specjalnymi zdolnościami — artystów,uczonych, wynalazców. Jest to sposób traktowania twórczościwystępujący najczęściej, zarówno w badaniach nad kulturą,jak i w myśleniu potocznym.Zupełnie inną rolę twórcom w życiu społeczeństwa, a twórczościw życiu pojedynczych ludzi, wyznaczają koncepcje i próbyrealizacji kultury alternatywnej. Kultura ta dostarcza wieluprzykładów realizacji życia twórczego. Przeciwstawia się podporządkowaniujednostki zarówno rygorom narzucanym przezakceptację zasady produktywności, efektywności, jak i złudnymurokom wartości konsumpcyjnych. Koncepcje te, upowszechnianeprzez ruchy młodzieżowe lat sześćdziesiątych, niesą przecież niczym nowym, powracają ciągle w różnych sformułowaniachw filozofii człowieka, w myśli społecznej XIXi XX wieku, uzyskują pełny kształt w filozofii Marksa i jegokontynuatorów. 4Jednak pojęcie „życia twórczego" i „twórczości"wewnątrz kultury alternatywnej ma nieco inne, szerszeznaczenie.Kontrkultura, kwestionując wartości i wzory regulujące wszystkiedziedziny ludzkiej aktywności, otworzyła możliwośćzmiany również w tych sferach życia, w których zastany porządekwydawał się niezachwiany i oczywisty. Skoro zakłada się,4Postawa kreacyjna jako wartość autoteliczna występuje również we wszystkichniemal kierunkach pedagogiki współczesnej, psychiatrii humanistycznej,psychologii osobowości.23