Aldona JAWŁOWSKA więcej niż teatr

Flagi, insygnia władzy, karykatury „wroga" budują obrazyrzeczywistości wprawdzie uproszczone, ale za to klarowne.Badania procesów formowania się ruchów społecznych wskazują,że ludzie na ogół reagują znacznie silniej na symbolikęruchu niż na jego program oraz ideologię. Cantril podaje przykłady,zaczerpnięte z badań nad faszyzmem niemieckim, wskazujące,iż uczestnicy ruchów antyfaszystowskich reagowali znaczniebardziej negatywnie na Hitlera jako na symbol — uosobieniewszystkich okropności faszyzmu — niż na rzeczywiste założeniasystemu społeczno-ekonomiczno-prawnego, jakim był narodowysocjalizm.11 Podobnie ruchy totalitarne tworzyły wyimaginowanąpostać symboliczną kapitalisty. Żyda lub Murzyna, nieznając często konkretnych przedstawicieli tych klas, ras czynarodowości. Upostaciowanie przeciwnika lub oponenta jestwięc jednym z podstawowych mechanizmów tworzenia się ruchu,gdyż brak widocznej personifikacji złego systemu obniża motywacjędziałania. Tworzenie symboli, haseł, rytuałów nie jestjednak tylko zabiegiem manipulacyjnym podejmowanym świadomieprzez polityków, przywódców ruchu czy specjalistówod propagandy. Stypizowane, uproszczone wizje świata powstająspontanicznie wewnątrz ruchu. Ludzie sami tworzą popularnehasła i slogany, nadają znaczenie symboliczne miejscom lubprzedmiotom. Przykładem może być tu sytuacja Stoczni Gdańskiejw okresie strajków sierpniowych, gdzie powstał bogatyświat symboliki ruchu, a także pomniki czy też słynne krzyżew okolicach kościołów. Przykładem przeciwnym, wskazującymna niemożliwość przyjęcia się symboli „nie trafiających"w aktualny społeczny kontekst, jest wiele nieudanych zabiegówpropagandy.Początkiem ruchu kulturotwórczego bywa często poczucienieadekwatności dominujących stylów życia, norm moralnychczy prawnych, obyczajów w stosunku do zmian zachodzącychw innych sferach organizacji społecznej i ekonomicznej. Jesttak w przypadku szybkiej zmiany związanej na przykład z industrializacjąi migracjami dużych grup ze wsi do miasta. Nowe" Tamże, s. 68.135