Aldona JAWŁOWSKA więcej niż teatr

Ponieważ pomysł jest praktycznie niewykonalny, musimypoprzestać na tym, co tu nazwano rajem na ziemi." 46Tytuł, będący cytatem z Braci Karamazow Dostojewskiego,opatrzony znakiem zapytania, określa treść i przesłanie tegospektaklu. Jest to jakby komunikat o przebiegu i konkluzjachdyskusji światopoglądowych zespołu. Dyskusji, w którejposzukiwano odpowiedzi na pytanie: czy wobec klęski kolejnychprojektów realizacji „raju na ziemi", wobec zwycięstwaprzemocy nad wolnością, uznać ten stan rzeczy za nieuchronnąkonieczność, zrezygnować z marzeń, poddać się zniewoleniu?Odpowiedź dana jest już na początku. Przedstawienie zaczynasię sceną, w której jeden z aktorów czyta fragmenty monologurównież z Dostojewskiego: „Wolność i chleb ziemski poddostatkiem dla każdego nie dadzą się pogodzić, albowiem nie mai nie było nic bardziej nieznośnego dla ludzkiej społecznościniż wolność." Podbiega ktoś inny, wylewa na kartkę z monologiempłonącą benzynę. Ale temu gestowi protestu i rozpaczynie towarzyszą żadne wyrażone w tekstach racje uzasadniającebudowanie ładu społecznego opartego na innych niż sformułowanew dalszej części tego monologu zasadach. („Żadnanauka nie da im chleba, dopóki będą wolni. Ale skończysię na tym, że przyniosą swoją wolność do naszych stóp i powiedzą:weźcie nas raczej w niewolę, a dajcie jeść. [...] I wszyscybędą szczęśliwi, miliony istot.") Spektakl toczy się dalejw ogłuszającym zgiełku, aktorzy walą w blaszane beczki,które przetaczają się po sali, wykrzykując swoje kwestie, miotającsię po scenie, po chwili już spoceni, zmęczeni, pełninajwyższych emocji. Poszukują — całkiem dosłownie — sensuwłasnego działania, a zarazem sensu otaczającego świata,w jakim to działanie jest zakorzenione, najwyższych racjiuzasadniających słuszność sprzeciwiania się złu. Odnajdują46Kreacja zespołowa. Songi z muzyką Mariana Przybyła. Wykorzystano cytatyz: F. Dostojewskiego, S. Brzozowskiego, W. Faulknera, S. Kierkegaarda,A. Sołżenicyna oraz fragmenty wierszy: Arżaka, S. Barańczaka, T. Janiszewskiego.J. Markiewicza, C. Miłosza, C. Sandburga, A. Zagajewskiego. PremieraPoznań, luty 1975. (Wszystkie podawane przeze mnie cytaty według scenariusza.)86