ЖУРНАЛИСТЕРІНІҢ ТӘЖІРИБЕСІНЕН

рек» деп созылып тұруға, ең бастысы бақталасынан (мейлі орыс тілді
болса да) қалуға болмайды. Өйтуге намысың да жібермеуі тиіс.
Сондықтан, қазақ тілшісі орысша айтылған ақпаратты өз сөзімен
қарапайым елге түсінікті етіп жазып, тігісін жатқыза баяндауға бейімделуі
керек. Орысша сөйлемді тікелей қазақшаға мағынасын бұзбай жылдам
аударуға машықтану қажет. Ал ақпараттан қасаң аударманың иісі
де сезілмеуі тиіс.
Өйткені, ақпарат агенттігінде қазір қолданылып жүрген ақпараттың
құрылымы орысша хабардың көшірме нұсқасына келіңкірейді. Бірақ
оны орыс нұсқасы дегеннен гөрі, әлемдік ақпарат агенттіктерінде
қалыптасқан жаңалықтың формасы деген әділірек.
Ал әлемдік агенттіктерде жаңалықтың басына мәйегін, яғни басты
оқиғаны шығарумен бірге, оны хабарлап тұрған агенттіктің атын да
ақпараттың басында беру заңдылыққа айналған. Мысалы «... об этом
сообщил Интерфакс-Қазақстан», ( ФрансПресс, ИТАР-ТАСС) деген
секілді. Әлем, жұрт жаңалықты бірінші болып кімнен естігенін біліп отыруы
тиіс. Осы заңдылықтан Қазақ ақпарат агенттігі де аттап өте алмай,
қазақ тілінің құрылымына онша үйлеспесе де, бірінші абзацтан кейін үтір
айырып, «-деп хабарлайды ҚазАқпарат», «Бұл туралы ҚазАқпаратқа хабарлады»
тіркестерін қолданып жүр.
Енді нақты мысалдарға жүгінейік.
«ҚазАқпарат» жаңалық немесе оқиға тың, маңызды болған жағдайда
дереу баян етілетін «қысқа хабар» амалын қолданады. Мұндай амалды
«ИнтерФакс-Қазақстан» агенттігі жиі пайдаланады. Аса маңызды,
тың жаңалықтарды ести салысымен аталған агенттік тілшілері оны
бір сөйлеммен ғана редакцияларына хабарлайды да, ол дереу сайтқа
шығады немесе электрондық поштамен тарап жатады. Оның артынша
5-10, 15 минуттың аралығында дәл сол жаңалық толығырақ беріледі.
Бұл тұрақты тұтынушыларды елең еткізу арқылы оқиғаның мән-жайын
да еріксіз сол агенттіктен күттіруге мәжбүрлейді. «Қазақстан today»
агенттігі де айтулы оқиғалар кезінде осы әдісті қолданып жатады. Ал
«ҚазАқпарат» агенттігі болса, бір сөйлемнен ғана тұратын мұндай жедел
жаңалықтарды сирек қолданады. Мұнда ол көбіне 2-3 сөйлем көлемінде
ғана болып, «не», «қашан», «қайда» деген сұраққа дәл, әрі нақты жауап
береді.
| 145 | ИНТЕРНЕТ ЖӘНЕ ЖУРНАЛИСТИКА