ЖУРНАЛИСТЕРІНІҢ ТӘЖІРИБЕСІНЕН

Мұнымен келісуге тура келеді. Өйткені, шынында бұл әу баста тақырыпты
дұрыс білмегендіктен, тақырыпты жан-жақты меңгеріп, қажетті материалды
жинауға уақыт бөлуден қашқалақтау салдарынан орын алады.
Композиция – бұл шығарманы жазу, байланыстыру, оның заңдық
құрылымы, жекелеген бөліктерін құрастыру, сөйтіп біртұтас материал
дайындау. Бұл –материалды жазу ұстанымы.
Кезінде С.Эйзенштейн былай деген болатын: «Автор композицияның
көмегімен материалды ұйымдастырады, ізбе-із орналастырып, басты
және қосалқы бөліктерін анықтайды, оларды бір-бірімен үйлестіруге
тырысады. Композиция көбіне техникалық қиындықтарды жеңуге де
көмектеседі. Телевизиялық өнімді белгілі бір уақыт шеңберіне сыйғызу
қажет, бұған сценарийді сцена мен эпизодтарға бөлу арқылы қол жеткізуге
болады».
Сценариді жазу үшін көркем шығарманың құрылымдық схемасын да
пайдалануға болады.
экспозиция (пролог) – басталуы – шегініс (оқиғаның дамуы) – кульминация
(шығарманың шарықтау шегі, ой немесе қақтығыстың шиеленісуі)
– шешу жолдары (соған апаратын әрекеттер) – түйін (соңы) – эпилог.
Дегенмен, ең бастысы – логика, өз шығармаңа көрермен көзқарасымен
қарай білу және ақпараттың түсінікті және қызықты жеткізілуі. «Егер сценарист
қайталанатын болса автор ойы тұншығады» деген пікірдің де
жаны бар.
Кейбіреулер мынадай пікір айтады: «Студияда, жүргізушілер жүргізетін
телевизиялық сценарий жазғанда диалогтарды сөзбе-сөз баяндаудың
қажеті жоқ, өйткені жүргізушілердің әр қайсысы өз қабілетін көрсетуі
тиіс. Бағдарламаның құрылымдық желісін қысқаша баяндаса жеткілікті,
ал жүргізушілер мәтінді өздері-ақ іліп әкетеді және жандандыра түседі.»
Мен мұнымен келіспеймін. Әрине, жүргізушінің кәсіби деңгейі жоғары
болса ол қиыннан қиыстырып, сөз табады және мәтінде жаңа детальдармен
толықтыра түседі.
Алайда, менің түсінігімше, сценарист диалогтарды жазғанда,
жүргізушілер өздерін нашар сезініп тұрса да, тіпті тақырыпты мүлдем
білмесе де бағдарламаны «ойнатып» әкететіндей етіп баяндауы тиіс.
Оның үстіне жүргізушілер дауыс екпіні, ымдау және ишара арқылы ерекшелене
алады.
| 319 | МАМАНДАНУ – ТЕЛЕВИЗИЯ ЖӘНЕ РАДИО