ЖУРНАЛИСТЕРІНІҢ ТӘЖІРИБЕСІНЕН

Этнос мәселесіндегі ауыр тақырыптардың бірі – шетелдік мигранттар
проблемасы болып табылады. Қазіргі кезде Қазақстандағы еңбек
мигранттарының денін өзбектер, қарақалпақтар, тәжіктер мен қытайлар
және т.б. ұлт өкілдері құрайды. Қазақстандықтардың сырттан келгендерге
жылы қарым-қатынасына қарамастан соңғы жылдары мерзімді
БАҚ қоғам санасына теріс этникалық идеяларды сіңіруге тырысуда:
Сырттан келгендер бізге кедергі келтіруде. Солардың кесірінен өмір
сүру қиындап барады. Тұрғын үй мен азық-түлік бағасы қымбаттап,
қылмыс санының артуына да солар кінәлі. Олар біздің жұмыс орындарымызды
алып қоюда. Олар қайырымсыздар.
Қазақ тілі мәселесі де БАҚ-та шынайы тұрғыдан баяндалып жүр деп
айтуға болмайды .
Жоғарыдағы айтылғандарға қарап «сонда ұлтаралық қарым-қатынас
мәселелерін айналып өту керек пе» заңды сұрақ туындайды. Жоқ, проблема
атаулының бәрі БАҚ-та көрініс табуы тиіс. Мәселе оның қалай
жазылғандығында. «Ұлтаралық қатынастар саласының сезімталдығына
орай, басылым беттері мен эфирге барлық мәселені шығара беруге
болмайды, өйткені, оқырман теріс әсер ететін «этникалық» ақпаратты
қабылдауға әрқашан дайын емес» деген қағида бар. Әрине, бұл қағида
сөз бостандығы, бұқаралық ақпарат құралдары бостандығы талаптарына
қайшы келеді. Идеяның қоғамға қауіп төндіретін үгіт-насихатқа
айналып кетпеуі үшін мәселе алдымен құқықтық тұрғыдан, содан соң
журналистің кәсіби ар-ожданы (кәсіби этика нормалары) мен қоғамдық
пікір тұрғысынан шешілуі тиіс.
Газеттерге көбіне ақпарат құралын өзінің ұлтшылдық немесе экстремистік
идеяларын тарататын трибуналға айналдырғысы келетін адамдар
хабарласады. Бұл жерде көп мәселе газеттің ұстанымына байланысты
болмақ. Редакция хат авторларымен келісе ме, әлде оның пікірлеріне
қарсы ма? Егер газет мақаладағы оймен келіспейтінін білдіріп,
басын «арашалап» алса жарияланым үшін жауап бермейді .
Мәселенің этикалық жағы да маңызды. Бұл мәселеде «зиян келтірмеу»
талабы басты орында тұруы тиіс. Осы құжаттардағы бір-біріне ұқсас екі
Мақала көлемі тіл тақырыбында жазылған материалдарды талқылауға мүмкіндік
бермейді.
Язык мой… Проблема этнической и религиозной нетерпимости в российских СМИ. М.,
2002. 116-бет.
«Гардиан» газетінің тәжірибесінен үлгі алуға болады (қараңыз: Комментарии свободны…насколько?
– Реакция коллег на опубликование взглядов Усамы Бен-Ладена //
Иан Мэйс. Работа над ошибками: Опыт омбудсмена газеты «Гардиан» - М.: Институт
проблем информационного права, 2005. 248-250-беттер).
| 413 | МЕДИА-ҚҰҚЫҚ