ЖУРНАЛИСТЕРІНІҢ ТӘЖІРИБЕСІНЕН

ОЧЕРК ҚАЛАЙ ЖАЗЫЛАДЫ?
Жанрлардың араласуында очерктің де өзіндік орны бар екені айтылды.
Ендеше, оның қандай жанр екендігі жайында айта кету жөн секілді.
Очерк – Кеңес журналистикасында кеңінен тараған, журналистикалық
жанрлардың ішінде – көркем-публицистикалық жанрдың табиғатына
жатқызылып келгендігі белгілі. Журналистік жанрлардың ішінде очеркті
жазылу табиғатын мен көркем образдарды қорлдануына орай, көркемәдебиетке
жақындатамыз. Очерк – деректі фактілерді көркем тілмен
суреттеуді басты назарда ұстаса, көркем-әдебиеттің нысанасы ойдан
алынатындығы мәлім.
Очерк – адам өміріндегі шиеленісті, динамикалық жарқын эпизодтардан
тұрады. Очеркте диалог та, философиялық талқылаудар да, портрет
те, үлгі етерлік детальдар да кездеседі. Очеркке тән ерекшелік
– кейіпкерлердің өмірінің бір сәтін бейнелі баяндай білу. Оқиғалар мен
құбылыстарды баяндауда публицистикалық нәзіктік байқалады. Очеркте
жиынтық немесе типтік характер сирек кездеседі.
Очерктің ерекшелігі – шындықты баяндауда деректерге сүйенуі ғана
емес, сондай-ақ, шығармашылық ой толғам, көркем әдіс-тәсілдердің
қолданылуы да. Композиция – оқиғаның өрбуімен емес, логикалық
байымдау арқылы шиеленіседі. Очерк – белгілі бір уақыттық үрдістердің
көрінісі, сол себептен де онда өткен заман туралы тебіреніс орын алады.
Очерк те бірінші планға болған оқиға емес, адам шығады.
Очерк – саяси және экономикалық-әлеуметтік сарабдал сараптамада,
болған оқиғаны суреттеу кезінде сирек қолданылады.
Кеңес одағы күйреп, бұған дейінгі қасаң қағидалардың күлі көкке ұшқанда
журналистикадағы очерктің де көлеңкеге ысырылғаны мәлім. Дегенмен,
қазіргі қалыптасып келе жатқан тенденцияларға назар аударсаңыз,
очерк әлі де өміршең жанр екендігі айқындалып келеді. Оның үстіне
қазіргі оқырманға очерктің жаңа түрі – ағылшын журналистикасынан
келген – фичерз ұсыныла бастады.
Фичерз пен очеркті ғалымдар мен мамандар кейбір белгілеріне қарап
бір жанрға жатқызса, кейбір ерекшеліктерін ескеріп, очерктен мүлдем
өзгеше жанр ретінде қарастырады. Фичерзтің очеркке ұқсайтындығы,
онда журналистің өзіндік пікірінің басым болатындығында, әдеби-
| 97 | ЖаНРлар