ЖУРНАЛИСТЕРІНІҢ ТӘЖІРИБЕСІНЕН

• редакциялық цензура
Тақырыптың маңызын редакторға дәлелдей білу қажет. Журналистік
зерттеу жүргізу қажет болған жағдайда лайықты айғақтар іздеп, тек
тексерілген ақпаратты ғана беру қажет. Сонымен қатар халықаралық
ұйымдардың кеңестері мен әдепті лексиканы пайдаланған жөн. Егер сіз
редактормен материалды немесе сюжетті қалай құру керектігін ойластырып
алғаннан кейін сөйлессеңіз ғана жазғаныңыздың жарыққа шығу
мүмкіндігі арта түседі.
БАҚ-та көбіне қандай материалдар жарияланады:
Оларды шартты түрде былай бөлуге болады:
• «статистика»
Бұндай материалдар негізінен СПИД-ке қарсы күрес күндеріне орай
жазылады. Олар әлемдік, мемлекеттік және қалалық (облыстық)
статистикаға негізделген. Яғни, бүгінде жер бетіндегі халықтың қаншасы
айықпас дертке шалдыққан, үстіміздегі жылы қаншасы көз жұмды және
оған қанша адам қосылды деген сұрақтарға ғана жауап беріледі.
Онда фактілерді талдау, біреудің жеке өмірінен алынған оқиға немесе
ВИЧ-пен өмір сүретін адамдардың қандай кедергілерге кезігетіні жайында
мағлұмат жоқ. Бұл материалдар негізінен сарапшылар аудиториясына
арналған ақпараттық мағлұматтар болып табылады.
• «талдау»
Бұндай материалдар авторы тақырыпқа қатысты фактілер мен
құбылыстарды, үрдістер мен проблемаларды сарапшылардың
көмегімен талдап береді. Статистикалық мәліметтер де қолданылады.
Бұндай материалдардың мақсаты оқырмандар аудиториясын ВИЧ және
СПИД проблемаларымен таныстыру, оларды үн қатуға итермелеу. Бұл
көлемі үлкен газет материалы, немесе 15-30 минуттық телерадиоэфир
бағдарламасы.
Алайда, онда нақты бір адамның өміріне қатысты оқиға баяндалып,
ВИЧ-сырқаттар сөйлемейді. Соның есебінен материал барынша құрғақ
болып шығады.
• «өмір оқиғалары»
Нақты бір адамның өмірі негізінде, ВИЧ-ке шалдыққан адамдарға деген
жанашырлықпен жазылады. Бірақ, бұл көп жағдайда аяушылық сезіміне
ұласып жатады. Баяндауда «ақпен-қара» түске басымдық беріледі,
| 225 | МАМАНДАНУ – БАСПАСӨЗ