ЖУРНАЛИСТЕРІНІҢ ТӘЖІРИБЕСІНЕН

оның қолтығына су бүркіп, ұлттық сана-сезімді ұлтшылдыққа «аударуға»
тырысқанда бұл үрдіс қауіп тудырады. Ондайда адамдардың бойында
өзге ұлтқа деген жағымсыз пікір қалыптасады.
Толерантты тілді ұстанбайтын журналист ұлтаралық және
дінаралық байланыстар мен қақтығыстардың теріс баяндауға жол береді.
Толерантты болмай демократиялық қоғам құру мүмкін емес. Ендеше,
оның басты қағидасы қандай?
Толеранттылық сөзінің түпкі мағынасы төзімділік (латынша tolerantia
– төзімділік) дегенді білдіреді. Лингвистикада толеранттылық дегеніміз
– төзімділік, өзгелердің кемшілігіне түсіністікпен қарау деген сөз. Саясаттанушылар
толеранттылықты адамның, қоғам мен мемлекеттің өзгелер
пікірін тыңдай білуі және сыйлау қабілеті деп түсіндіреді, Ал, психологтар
бұл түсінікті өзге адамды түсініп, өзгелердің сезгенін жаныңмен сезіне
білу қабілеті ретінде қарастырады .
Толеранттылық жекелеген адамдардың қарым-қатынасында ғана емес,
кез-келген әлеуметтік топ пен қоғам үшін де аса қажет.
Ксенофобия (грек тілінен xenos «жат» + phobos «қорқыныш»)
толеранттылыққа мүлдем қарама-қайшы дүние. Этноәлеуметтану
ғылымында «ксенофобия – діні, салт-дәстүрі, ұлты бөлек жандардан
қорқу, оларды жек көру» деп түсіндіріледі (мысалы, русофобия –
орыстармен жауласу, антисемитизм – еврейлерге өштесу және т.б.).
\
«Театр, қоғам және қазақ төңірегіндегі Әшірбектің әңгімесі» деп
аталатын сұхбатты алып қарайық. Сұхбат беруші – белгілі театр
қайраткері, өнертанушы.
- Сөз көп, іс аз. Қанымызда қалған осы бір теріс қасиеттен
құтылмайтын шығармыз...
Мүмкін. Бірақ осыдан не пайда таптық. Әуелі бір орыс немесе кәріс
қазақша сөйлей қалса, өлердей қуанамыз. Оның қазақша сайрағанынан
бізге не келер-кетері бар. Сөйлесе ол өзі немесе тіршілігі үшін
сөйлейді. Оған бола бөркімізді аспанға атуымызды қажеті қанша?
Мысалы, Қазақстандағы белгілі хор дирижері А. Молодов былай дейді: Өз халқыңды
жақсы көру және оның атын шығару – түсінікті дүние. Бірақ авторлар Қазақстанды
алдымен патшалық Ресей, содан соң КСРО бодандықта ұстады деп жазғанда қайран
қаламын. Өйткені, Айтматов Ленин сыйлығының лауреаты, Кеңес одағы тәрбиелеген
жазушы ғой … («Құз басындағы аңшының зары» кітабы туралы. – Р.Қ.) Онымен келіспеуге
де болмайды.
| 405 | МЕДИА-ҚҰҚЫҚ