ЖУРНАЛИСТЕРІНІҢ ТӘЖІРИБЕСІНЕН

Ұлттық қор, корпорациялық табыс салығы, қосылған құн салығы, үстеме
құн салығы, роялти мен бонустан тұрады.
Республикалық бюджеттің қай сценарийге сай қабылданғалы жатқанынан
құлағың түрік болсын. Ең болмаса, алғышарттарын білгенің дұрыс.
Біздің еліміздің шикізат экспортына тәуелді ел екенін ескерсек, бюджет
3 сценарийге сай әзірленеді:
1. Мұнай бағасының қымбат болуына байланысты,
2. Aрзан болуына байланысты,
3. Қалыпты болуына байланысты;
Қарапайым оқырман немесе экономика саласына бейімделмеген журналист,
бұл ақпаратты білмеуі мүмкін. Бірақ, сенің білгенің абзал. Осы сценарийлерге
қарап-ақ, үкіметтің ел экономикасына келер жылы жасаған
стратегиясынан хабардар болып отырасың.
Облыстардың қайсысының республикалық бюджетке донор, қайсысының
орталық қазынадан дотация алатынын білгенің тиіс. Республикалық бюджет
негізінен салық түсімінен құралады. Сен қай ұлттық компанияның,
ия болмаса шетелдік компанияның қанша салық төлейтіндігі жөнінде де
ақпарат жинауға тырыс. Әр компания өз бухгалтерлік есебін жариялап
тұрады. Сол есепті қадағалап отырсаң, өзіңе жақсы. Көз алдыңда сол
компания жайлы картина елестейтін болады.
Ақпараттық дайындыққа әрине, ақпаратты жинау арқылы қол жеткізесің.
Ресми ақпаратты министрліктер, республикалық ведомстволардан
аласың. Бюджеттің қабылдануы жайлы мақалаң үшін бұған дейінгі тенденцияны
көргің келсе, Есеп, Салық комитетінің жарияланған есептерін
қадағалап жүр. Біраз ақпарат аласың.
Бірақ, тек ресми ақпаратпен шектелмеу керек, сұхбатқа дәл сенің
мақалаңдағы тақырыпқа тікелей қатысы бар тәуелсіз сарапшыларды
тарту арқылы, мақалаңда тепе-теңдік принципін ұстана аласың.
Баланс немесе тепе теңдік принципі дегеніміз — бір мәселеге
қатысты, ақтау не даттау пікірлерін қатар беріп, айтыстырып қою емес.
Бізде баланс жасау дегеннің мағынасын дәл қалпында түсінеді. Оны
көтерілген мәселеге қатысы бар сарапшылардың бірін бірі толықтырып
тұруы, назарға ілікпей қалған жерлеріне көңіл аударуы деп түсінгеніміз
абзал.
ҚАЗАҚСТАН ЖУРНАЛИСТЕРІНІҢ ТӘЖІРИБЕСІНЕН | 168 |