ЖУРНАЛИСТЕРІНІҢ ТӘЖІРИБЕСІНЕН

Ондай сарапшыларды үкіметтік емес ұйымдардан, арнайы мамандан-дырылған
зерттеу институттарынан таба аласың. Егер, жергілікті
мамандардың айтқаны жеткіліксіз болса, Дүниежүзілік Банк
пен Валюталық Қордың осындағы өкілдіктерінен ия болмаса,
инвесторлардың Қазақстандағы қауымдастықтарынан әлемдік тәжірбие
бойынша мысал ала аласың.
Елдегі ведомстволардың баспасөз қызметіне сілтеп, баспасөз қызметінің
шапшаң қимылдамайтын мысалдарын жиі кездестіруге болады. Шетелдік
институттар ашық болуға тырысады. Тек сауалдарыңды жалпылама
емес, нақты етіп қоюға тырыс.
Банк саласында мақала жазатын болсаң, бұл саладағы монополистерден
немесе олардың өз терминдерімен айтар болсақ, «жүйе құраушы»
банктер жайлы ақпаратың толық болсын. Қай банктің жарғылық қоры
қанша, активтері қаншаға бағаланады, құрылтайшылары қандай,
т.б ақпарат бұл банктің құрылымы жайлы толық хабардар болуыңа
көмектеседі.
Шикізат саласында мақала жазатын болсаң, шикізаттың қай жылы қанша
өндірілгені, тенденцияның қандай екені, негізгі ойыншылар, ондағы сауда
келісімдері жөнінде алдын ала ақпаратың болғаны жөн. Мәселен,
бізде бір монополист компанияның құрамында 30-дан 50-ге дейін компаниялар
құрылатын мысалдар бар.
Егер компанияның құрылымын толық білуге мүмкіндігің болмаса, қор
биржаларының сайттарынан ақпарат таба аласың. IPO-ға шыққан немесе,
өз акцияларын қор биржасына орналастырған компаниялар қоғамға
барынша ашық ақпарат таратуға тырысады.
Сен экономика саласында жазатын журналист болғандықтан, бір
компанияның екіншісін сатып алуы немесе акцияларының қомақты
пайызын келесі бір компанияға, бәлкім, шетелдік компанияға сататын
сауда келісімдерін күнбе күн болмаса да, жиі естисің. Өйткені,
экономикадағағы заңдылық: сұраныс пен ұсыныстың түзілуінен сауда
келісімдері болады.
Егер де сен, елдегі әлдебір банк немесе ірі компания өз акциясын шетелдік
инвесторға сатуға шешім қабылдаса, мақалаңда «Сатылып кетті.
Шетелдіктердің қолында кетті. Қап, дұрыс болмады» деп байбалам
салғаннан, оқырманыңа жеткілікті ақпарат бере алмайсың. Мақалаң
Кім, Не, Қайда, Қашан деген сауалдарыңнан Неге және Қалай деген‐
| 169 | МАМАНДАНУ – БАСПАСӨЗ