ЖУРНАЛИСТЕРІНІҢ ТӘЖІРИБЕСІНЕН

Ертеректе «Социалистік Қазақстан» газетінде Сәуірбек Бақбергенов деген
ағамыз жұмыс істеген екен. Макетке сыймай жатқан материалдарды
қысқартуға алып барса, Сәуірбек ағамыз ойланбастан бірінші және соңғы
абзацты алып тастайтын көрінеді. «Оқыған да жоқсыз ғой, мұныңыз
не?» дегендерге ол кісі: «Бірінші және соңғы абзац әманда су болады,
суды аяп керегі не?!» – деп жауап береді екен. Сол айтқандай, баспасөз
беттерінен күні бүгінге дейін шұбалаңқы кіріспесі бар материалдарды
көптеп кездестіреміз. Оқырманның сұранысын қанағаттандыратын сапалы
материал дайындаймыз десек, көпсөзділіктен аулақ болғанымыз
жөн.
Бірнеше мысал келтірсек.
1) «Алматы ақшамы» газетінің 12 тамыз күнгі санында «Тұрғын
үй бағасы тұрақтана бастады» деген шағын ғана ақпарат жарияланды.
Материалда тұрғын үй бағасының қатты төмендей қоймайтыны туралы
болжам айтылған, бірақ «тұрақтана бастағаны» туралы бір ауыз сөз
жоқ. Ал «төмендемейді» деген «тұрақтана бастады» дегенді білдірмесе
керек.
Дәл осы нөмірде «Шекара тарс жабылмақ» деген және бір ақпарат бар
екен. Шағын ғана материалдың ұзын-ырғасы мынадай:
2) «Қазақ-қырғыз шекарасында жүкті контрабандалық әдіспен алып
өту көрсеткіші ұлғая түсуде. Осыған байланысты бүгінде екі ел шекарасынан
44 – жасырын соқпақ пен 48 – Шу өзені арқылы айналып
өту жолы анықталған. Соған орай Қазақстан Үкіметі бұл шекараны
тарс жаппақ. Өз кезегінде мұндай қадам кәсіпкерлер арасында келіспеушіліктер
туғызуда. Өйткені олар – жүктерді кедендік тексеруден
өткізу біздің елге қарағанда Қырғызстанда арзан дейді. Және қырғыз
еліне қытай тауарлары көп әкелінеді екен. Демек, шекараны жабу
Қырғызстаннан келетін арзан импорттық тауарлардың жолын бөгеп,
елімізде инфляцияның көтерілуіне ықпал етеді деп санайды».
Материалдың редакторлық түзетуден өтпегені көрініп тұр.
Біріншіден, небәрі жеті сөйлемнен тұратын шағын ғана ақпаратта
үш бірдей басы артық сызықша бар. Автордың қандай заңдылыққа
сүйенгенін қайдам, бірақ қазақ тілінің заңдылығы бойынша сан есімнен
кейін сызықша қойылмайды.
Екіншіден, материал тым шұбалаңқы. Ұбақ-шұбақ сөйлемдер көп.
| 63 | ЖУРНАЛИСТИКА НЕГІЗДЕРІ