ЖУРНАЛИСТЕРІНІҢ ТӘЖІРИБЕСІНЕН

ақпараттың шынайылығына белгілі бір деңгейде кері әсер етеді. Ендеше,
сараптамаға да солай ықпал етеді (айта кетейін - әрқашан олай
емес, бірақ оның ықпалын жиі сезінеміз). Өйткені, егер ол «қара PR»
болса онда біреуге немесе бір нәрсеге қарсы бағытталған жағымсыз
ақпарат бар деген сөз. «Ақ PR»-да керісінше. Екеуінде де шындықтың
бетіне шіркеу түседі. Және PR қанша сапалы шықса, оны шындыққа келтірген
зардабы да соншалықты күшті болмақ.
Бұл «сүзгіні» қайдан алуға болады? Оны кітаптардан, газеттен, журналдардан,
теледидар мен Интернеттен; сіз зерттеп жатқан тақырыпты
жақсы білетін адамдармен әңгімелесу арқылы таба аламыз. Мен
жоғарыда мен журналистің эцрудициясы, ой түйсігі, ақпаратпен жұмыс
істей білу қабілеті қажеттігін айтқан болатынмын. Материалды қанша
жинасаңыз да, сіз бұл сала маманы бола алмайсыз. PR-қармаққа міндетті
түрде түсіп қаласыз. Нәтижесінде сараптамалық емес, сізді «айналдырып
алған» біреудің пікірін насихаттап шығасыз.
Міне, мысал. Жылжымайтын мүлік тақырыбын қозғаған соң соны әрі
қарай жалғастырып көрелік. Елестетіп көріңізші: журналист бір кезде,
мәселен 2006 жылы Қазақстандағы жылжымайтын мүлік нарығының беталысына
қатысты ауқымды материал жазу туралы тапсырма алды делік.
Бірақ, бұрын-соңды ол бұл тақырыппен жұмыс істемеген. Оқасы жоқ,
интернеттің іздеу жүйесіне қажетті сөзді жазсаң болды, осы тақырыптағы
жарияланымдарға қарық болып қаласың. Журналист соларды оқиды
да материал жазады. Бірақ – ақпараттың 90 пайызы рынок әрі қарай
да дами түседі деп тұрған кезде қандай материал жазуға болады?! Ол
ақпараттың ішінде онсыз да қызып тұрған жылжымайтын мүлік нарығын
әрі қарай да «қыздыруға» мүдделі топтардың тапсырысымен жазылған
жасырын PR да бар. Нәтижесінде кәсіби сапасы төмен тағы бір мақала
жазылар еді.
Егер журналист сол тапсырманы қазір алса ше? Интернеттің іздеу
жүйесі оған не берер еді? Тағы да түрлі пікірлерден құралған мақалалар
(оның ішінде біреулердің «тапсырысымен» жазылғандары да бар). Осы
тақырыптағы жан-жақты ақпаратпен жұмыс істеген, өзіндік пікірі жоқ
журналистің ештеңе жазбай-ақ қойғаны жақсы.
Біз қарапайым ғана дүниелер туралы әңгімелеп отырмыз. Көптеген
адамдар мен капитал мүддесі «тоғысқанына» қарамастан, жылжымайтын
мүлік нарығы бірнеше мыңдаған, аса қуатты мүдделерден құралған
энергетикалық ресурс нарығы емес. Бұл рыноктағы пиар-күштердің
| 197 | МАМАНДАНУ – БАСПАСӨЗ